Inniu an 13 Meitheamh, Lá Phórtó Ríce! Déanaimis an ócáid a cheiliúradh trí aithne níos fearr a chur ar streachailtí an náisiúin sin go stairiúil, streachailtí a bhaineann le hábhar fiú is an lá inniu, faraor.

Ag seo thíos aistriúchán Gaeilge den cháipéis stairiúil ar a dtugaimse anseo ‘Clár agus Ardán 13 Phointe Pháirtí na dTiarnaí Óga’ [13 Point Program and Platform of the Young Lords Party].

Is éard a bhí i bPáirtí na dTiarnaí Óga ná cumann um chearta an duine agus an tsaoránaigh ar son na bpobal Laidineach uile sna Stáit Aontaithe – ach pobail Phórtó Ríce go mór mhór. In Chicago sa bhliain 1960 a bunaíodh Páirtí na dTiarnaí Óga.

Thuilleadar cáil náisiúnta agus idirnáisiúnta dóibh féin de bharr a gcuid tacaíochta le tionóntaí ó Phórtó Ríce agus ó Mheicsiceo a cuireadh amach as a n-áitribh i mbruachbhailte Chicago sa bhliain 1966. Seanscéal agus meirg air!

Ansin sa bhliain 1970, d’eisigh Páirtí na dTiarnaí Óga forfhógra – sin é an ‘Clár agus Ardán 13 Phointe’ dá dtagraím. Bhí tábhacht leis mar fhorógra, forógra lenar spreagadh glúin ealaíontóirí sóisialacha ó phobail éagsúla Laidineacha. Go leor díobh bhíodar radacach go leor.

Agus tógfar ceann den radacacht sin san fhorfhógra seo, fiú amháin ó thaobh na roghanna litrithe de! Ní le ceannlitreacha, cuirim i gcás, a scríobhtar túslitreacha ainmneacha na dtíortha coilíneacha a luaitear anseo, ná ní le ‘c’ a scríobhtar ‘Meiriceá’ ach le ‘kkk’ d’fhonn béim a leagan ar ghné an bhun-fhorlámhais ghil i sochaí na Stát Aontaithe.

Is léir gur tráthúil iad na tagairtí a fhaightear sa cháipéis stairiúil seo do na billiúin dolar a bheith ag imeacht amach ó Phórtó Ríce gach bliain i dteannta na ráiteas éagsúil ar son fhéinchinntiúchán Mheiriceá Laidinigh.

Táim ag cuimhneamh ar an bhfógra a tháinig ón tSalvadóir le seachtain anuas go mbeadh Bitcoin ina airgeadra dlíthairgthe acu feasta. An gcuideoidh an gníomh radach díláraithe sin le féinchinntiúchán Mheiriceá Laidinigh a bhaint amach? Beidh le feiceáil. Ach idir an dá linn, mar a deirtear, in ‘Clár agus Ardán 13 Phointe Pháirtí na dTiarnaí Óga’, “Hasta La Victoria Siempre”! Agus muintir Boricua abú!

---

Páirtí na dTiarnaí Óga CLÁR AGUS ARDÁN 13 PHOINTE

Páirtí polaitiúil réabhlóideach is ea Páirtí na dTiarnaí Óga agus bíonn sé ag troid ar son shaoirse gach pobal atá faoi chois

1. Éilímid féinchinntiúchán do gach duine ó Phórtó Ríce – Saoirse istigh san Oileán féin agus laistigh de na Stáit Aontaithe. Leis an spáinn ar dtús agus leis na stáit aontaithe ina dhiaidh sin, tá coilíniú á dhéanamh ar ár dtír le 500 bliain. Gach bliain, imíonn na billiúin dolar de bhrabús amach as ár dtír agus téann i dtreo na stát aontaithe. Is sinne sclábhaithe an gringo ar gach aon slí. Éilimíd go mbeadh saoirse agus cumhacht i lámha na ndaoine, seachas ina lámha siúd a a thagann i dtír ar Phórtó Ríce. Que Viva Puerto Rico Libre! 2. Éilímid féinchinntiúchán do gach duine ón bpobal Laidineach. Tá gnólachtaí Meirikkkeánacha i mbun dúshaothrú a dhéanamh ar ár ndeartháireacha agus ár ndeirfiúracha Laidineacha, ó laistigh agus ó lasmuigh de na stáit aontaithe. Is é an pobal Chicano a thóg an t-iardheisceart, agus tacaímid lena gceart smacht a fháil ar a saol féin agus ar a dtalamh. Leanann pobal Santo Domingo ar a dtroid i gcoinne ollsmacht an gringo agus a chuid ginearál teaghráin. Is cuid den chogadh i gcoinne an impiriúlachais iad na streachailtí armtha ar son na saoire i Meiriceá Laidineach. Que Viva La Raza! 3. Éilímid saoirse gach duine sa tríú domhan. Fearacht na Laidineach a bhí ina sclábhaithe de chuid na spáinne agus na bponcán, is daoine gorma, Indiaigh agus Áisigh a rinne sclábhaíocht le saibhreas na tíre seo a thógaint. Le 400 bliain atá siad ag troid ar son na saoirse agus na dínite, agus i gcoinne na Bablóine (is ea, an impireacht dhrabhlásach úd!). Bhí muintir an Tríú Domhain i gceannas ar an troid ar son na saoirse. Aon náisiún faoi dhaorsmacht iad na pobal dhaite go léir ar fud an domhain atá faoi chois. Ní saoirse phobal Phórtó Ríce go saoirse gach pobail! 4. Is náisiúnaithe réabhlóideacha sinn agus cuirimid i gcoinne an chiníochais. Coilíneachtaí laistigh de na Stáit Aontaithe iad daoine Laidineacha, daoine gorma, daoine Indiacha agus Áiseacha, agus tá siad ag troid ar son na saoirse. Is maith atá a fhios againn go bhféachfaidh washington, wall street agus hallaí na cathrach lena thabhairt le fios gur ciníochas atá i gceist lenár náisiúnachas féin; ach is den uile dhath craicinn iad muintir Phórtó Ríce, agus is i gcoinne an chiníochais atáimid. Tá na milliúin daoine geala ag seasamh le héileamh na saoire agus tacaímid leo. Is iad seo na daoine sna stáit aontaithe atá faoi chois ag na rialacha agus ag an rialtas. Tá gach dream dínn freagrach as ár bpobal féin a ullmhú, ach is ionann an daorsmacht a dtroidimid ina choinne agus is le chéile a thabharfar an bua air. Treise Leis An Uile Phobal Faoi Chois! 5.  Éilímid comhionannas do mhná. Síos le seobhaineacht na bhfear agus le machismo. Faoin gcaipitleachais, bíonn mná faoi chois ag an tsochaí agus ag ár bhfir. Le fada atá na fir ag insint shoiscéal an machismo ar mhaithe le mná, deirfiúracha, máithreacha agus páistí a mhilleánú as a gcuid frustrachais féin. Ní mór d’fhir troid i dteannta a ndeirfiúracha ar níos mó ná leath den airm réabhlóideach iad: ar chomhchéim a throidfidh an deartháir agus an deirfiúr ar son ár bpobail. Ar aghaidh leis na Deirfiúracha sa Streachailt! 6.  Éilímid smacht pobail ar ár n-institiúidí agus ar ár dtalamh. Éilímid go mbeadh smacht ag ár ndream féin ar an tsochaí agus go mbeadh scéimeanna ann lena chinntiú go bhfreastalaíonn gach institiúid ar riachtanais ár bpobail. Is gá go mbeadh na daoine féin i gceannas ar an tseirbhís phóilíneachta, ar na seirbhísí sláinte, ar na heaglaisí, ar na scoileanna, ar thithíocht, ar iompar agus ar leas shóisialta. Éilímid go gcuirfí deireadh leis an ionsaí atáthar a dhéanamh ar ár dtalamh leis an bhforbairt uirbeach, leis an scrios dá dtagann de thoradh na mótarbhealaí, na n-ollscoileanna, agus na gcorporáidí. Is Leis An Uile Dhuine An Talamh! 7.  Éilímid teagasc ceart faoinár gcultúr Creole trí mheán na Spáinnise. Is gá dúinn ceachtanna ár staire féin a fhoghlaim chomh fada agus a bhaineann sé lena bheith ag troid i gcoinne dhíothú cultúrtha agus eacnamaíoch na bponcán. Is é cultúr na Réabhlóide, cultúr ár muintire, an t-aon teagasc ceart. 8. Cuirimid i gcoinne caipitlithe agus cuirimid i gcoinne dul i gcomhghuaillíochtaí le feallairí. Ní haon chabhair ar ár bpobal rialtóirí Phórtó Ríce a bheith ina bpuipéid de chuid na dtíoránach. Tuilleann siad sin tuarastal ó chóras lena dtreoraítear ár bpobail síos póirsí caocha, amhail na mílte máistrí striapach a chaomhnaíonn an tsíocháin inár bpobal ar mhaithe le gnó, nó na hoibrithe sráide a chothaíonn an scoilt idir na drongadóirí le go leanfaidís go deo de bheith ag marú a chéile. Éilímid sochaí ina mbeidh smacht sóisialach ag na daoine ar a gcuid oibre. Venceremos! 9. Cuirimid i gcoinne Airm Mheirikkkeá. Éilímid go n-imeodh fórsaí agus bunáiteanna míleata na stát aontaithe ó Phórtó Ríce, ó Vítneam agus ó gach pobal faoi chois ó laistigh agus ó lasmuigh de na stáit aontaithe. Níor chóir go mbeadh aon duine de bhunadh Phórtó Ríce sásta tabhairt faoi thréimhse seirbhíse in airm na stát aontaithe i gcoinne a dheartháireacha agus a dheirfiúracha, mar is é an t-aon airm dlisteanach atá ann ná airm na ndaoine i gcoinne gach rialtóra. S.A.M. amach as Vítneam, Saortar Pórtó Ríce! 10. Éilímid saoirse do gach cime polaitiúil!  Éilímid go mbeadh saoirse ag gach aon duine de bhunadh Phórtó Ríce mar gur cúirteanna ciníocha na gcoilínitheoirí seachas a bpobail féin a dhaor iad. Éilímid go saorfaí ón bpríosún gach gníomhaí saoirse. Saortar Cimí Polaitiúla! 11. Is idirnáisiúnaithe sinn. Tá múnlú intinne ón teilifís, ón raidió, ó na nuachtáin, ó na scoileanna, agus ó leabhair á dhéanamh ar ár bpobail i dtreo is go mbeidís i gcoinne daoine i dtíortha eile atá ag troid ar son a saoirse. Ní ghéillfidh ár bpobal a thuilleadh do na hionsaithe ná don dúmháil, mar go bhfoghlaimeoidh siad cé hé is fíornamhaid ann agus cé hé an fíorchara. Cosnóimid ár nDeartháireacha agus ár nDeirfiúracha ar fud an domhain agus iad ag troid ar son an cheartais agus i gcoinne rialtóirí saibhre na tíre. Que Viva Che Guevara! 12. Creidimid gurb í an fhéinchosaint agus an streachailt armtha amháin a bhainfidh saoirse amach. Táimid i gcoinne an fhoréigin – foréigean na bpáistí ocracha, daoine fásta a bheith gan léamh, seandaoine a bheith breoite, agus foréigean na bochtaineachta agus an bhrabúis. D’iarramar, d’achainíomar, d’imíomar chun na gcúirteanna, mháirseálamar go síochánta, agus chaitheamhar vóta do pholaiteoirí atá lán de gheallúintí folmha. Agus táimid fós gan a bheith saor. Anois an t-am le beatha ár bpobail a chosaint i gcoinne an daorsmachta agus le cogadh réabhlóideach a chur ar an bhfear gnó, ar an bpolaiteoir, agus ar na póilíní. Nuair a chuireann rialtas cos ar bolg ar na daoine, is ceart dóibh deireadh a chur leis agus ceann nua ar fad a bhunú. Tá Boricua ina dhúiseacht! Ar bhur n-aire, a mhuca! 13.  Éilímid sochaí shóisialach.  Éilímid saoirse, éadaí, bia saor in aisce, oideachas, cúram sláinte, iompar, áiseanna, agus fostaíocht do chách. Éilímid sochaí ina dtabharfaí tús áite do riachtanais ár bpobail, sochaí ina mbeimid rannpháirteach agus cuidiúil le pobail eile an domhain, seachas le daorsmacht agus le ciníochas. Hasta La Victoria Siempre!