Seo a leanas litir a sheol beirt phríomhoide i gCorcaigh, le tacaíocht Gael-Taca agus Misneach, chuig An Chomhairle Mhúinteoireachta maidir le droch-chaighdeán Gaeilge roinnt mhaith múinteoirí sa stát.

An tUas. Seán McMahon,  

Cathaoirleach,  

An Chomhairle Mhúinteoireachta  

A Sheáin, a chara,  

Táimid ag scríobh chugat, mar ghrúpa eagraíochtaí/scoileanna difriúla, chun a léiriú go bhfuil imní mhór orainn faoi roinnt mhaith mhúinteoirí nua-cháilithe de chuid na tíre seo, faoi mar atá deimhnithe ag an gComhairle Mhúinteoireachta; ach a bhfuil caighdeán íseal ag roinnt mhaith acu sa Ghaeilge.  

Ní inniu ná inné an fhadhb seo nó an laige seo bheith tugtha faoi deara maidir le córas oideachais na hÉireann. Léiríodh an fhadhb seo bheith ann fadó riamh an lá.   

Muna bhfuil múinteoir in ann an Ghaeilge a labhairt is a scríobh go cruinn is go beacht; cén seans atá ag an bpáiste óg?  Is bocht an scéal é go deimhin.   

B’é Príomhchigire na Roinne sin, Harold Hislop, a d’aithin an fhadhb an chéad lá nuair a dúirt sé i 2016 go hoscailte go raibh laigí ollmhóra i múineadh na Gaeilge i mbunscoileanna agus meánscoileanna. 

Baineann an fhadhb seo nó an gearán atá againn leis an nGaeilge. Bíodh is go bhfuil COGG ann agus cúpla rud fónta ann le tamall de bhliantaibh .i. an cúrsa nua B.Oid (le Gaeilge) i gColáiste na hOllscoile Corcaigh; mar sin féin is bocht an scéal é go bhfuil orainn mar scátheagraíocht dul i ngleic leis seo.    

Tar éis dúinn a bheith ag caint le príomhoidí timpeall na tíre, i nGaelscoileannago háirithe, deir siad linn nach féidir leo teacht ar mhúinteoirí; atá díreach críochnaithe sna Coláistí Oiliúna éagsúla; agus dóthain Gaeilge acu chun bheith ag múineadh sna scoileanna sin.    

Ní tharlódh a leithéid in aon tír eile ar domhan; is ábhar náire é. Más múinteoir thú, i scoil náisiúnta, ba cheart go mbeifeá ábalta do theanga náisiúnta.i.an Ghaeilge a labhairt agus a mhúineadh.   

Ní amháin sin ach ba cheart go mbeadh an múinteoir in ann Gaeilge agus grá don Ghaeilge a mhúineadh do na páistí óga.  Mol an óige mar déarfá.    

Chomh maith leis sin, tá na múinteoirí seo á gclárú go héasca is gan dua leis an gComhairle Mhúinteoireachta.

Tá an cat as an mála, áfach.  Níl sé seo maith go leor. Is mian linn cur ina choinnibh sa tslí cheart.     

Nuair a rinneamar gearán leis an Roinn Oideachais agus Scileanna faoi na Coláistí Oiliúna agus caighdeán íseal roinnt mhaith de na múinteoirí tar éis dóibh oiliúint a chur orthu mar dhea ar feadh ceithre bliana, ní raibh le clos againne ach bodhaire Uí Laoire.    

Is fiú a rá gur cuireadh oiliúint ghairmiúil a mhair 4 bliana ar an iomlán ar ábhar múinteoirí dá leithéid.  Is mian linn é seo a léiriú.  Níl sé maith go leor. Ceap magaidh atá ann nuair nach bhfuil an múinteoir in ann Gaeilge a labhairt nó sásta í a labhairt gan trácht. 

Ní ionsaí pearsanta é seo, áfach, ar aon mhúinteoir atá sa bhád sin.  Is mian linn an fhadhb seo a léiriú sa tslí cheart go soiléir is go macánta.      

Thug an Roinn le fios is léirigh an Roinn go soiléir gurb í an Chomhairle Mhúinteoireachta atá freagrach as caighdeán na múinteoirí i ndeireadh na dála agus iad ag iarraidh clárúchuige sin; agus mar sin is cuma cén chéim atá acu ón gColáiste Oiliúna féin.    

Dá bhrí sin, is mian linne na ceisteanna seo a leanas a chur ortsa/oraibhse:  

1. Cén fhianaise atá ag an gComhairle Mhúinteoireachta go bhfuil Gaeilge de chaighdeán áirithe ag múinteoirí nua is iad ag dul isteach sa chóras oideachais? An bhfuil aon tslat tomhais ann?  
2. Cén caidreamh atá idir an Chomhairle agus na Coláistí Oiliúna chun a dheimhniú go bhfuil Gaeilge labhartha agus scríofa ag na múinteoirí seo atá díreach tar éis céim a bhaint amach?  
3. An ndearna an Chomhairle aon imscrúdú faoin scrúdú agus faoi leibhéal an scrúdaithe sin sna Coláistí Oiliúna chun a dheimhniú go bhfuil na múinteoirí céanna cáilithe chun Gaeilge a mhúineadh? An bhfuil aon ionchur ag an gComhairle sa phróiseas seo?  
4. Cén freagra a bhí ag an gComhairle Mhúinteoireachta maidir leis an aiseolas ó na cigirí sin agus ar an ráiteas ón bPríomhchigire go raibh laigí ollmhóra i múineadh na Gaeilge i gcóras oideachais na hÉireann?   

Táimid den tuairim gur ag dul in olcas atá an scéal is baolach agus táimid an-bhuartha ar fad faoi thodhchaí na Gaeilge nuair nach bhfuil fiú Gaeilge labhartha ag múinteoirí na linne seo agus iad ag múineadh ranganna timpeall na tíre.

Tá príomhoidí bréan den fhadhb seo a bheith ann bliain i ndiaidh bliana agus táimid ag lorg freagra éigint ón gComhairle. Má tá an Chomhairle freagrach as caighdeán na múinteoirí i ngach réimse eile den chóras oideachais, tá siad freagrach as caighdeán Gaeilge na múinteoirí chomh maith.

Ní mór don Roinn Oideachais beart a dhéanamh de réir a bhriathair.  Ní mór do dhaoine labhairt amach is a rá go mb’fhéidir nár cheart do dhuine dul le múinteoireacht muna bhfuil Gaeilge cuíosach maith ag duine.  Táimid ar thóir aiseolais ón gComhairle. 

Táimid ag súil go mór le cloisteáil uait / uaibh. 

Is sinne le meas,  

Gael-Taca, Corcaigh

Misneach

Adrian Breathnach  (Príomhoide, Gaelscoil Pheig Sayers) 

Íde Ní Dhubhagáin (Príomhoide, Gaelscoil Mhachain)

Tarraingíodh raic ar líne ag tús an tsamhraidh maidir le cead pleanála a thug an Bord Pleanála d’fhorbairt eastát tithíochta 28 teach agus teach ósta trí stór i gcroílár Ghaeltacht na Mí, Ráth Chairn.

Má mheasann tú gur ait an rud é cead pleanála a thabhairt d’fhorbairt den mhéad seo i mbaile chomh beag sin, bhuel, ní tú amháin a mheasann sin – mheas cigire an Bhoird Pleanála an rud céanna, ar an gcéad dul síos!

Is baile beag é Ráth Chairn — níl cónaí ach ar tuairim is 300 duine, nó níos lú ná sin fiú, i gcroílár Ráth Chairn. Níl éileamh ar na tithe nua seo, ach is í an fhadhb is mó a bhaineann leis an bhforbairt sheafóideach seo, an dochar a dhéanfadh sí don Ghaeilge sa cheantar.

Ar an gcéad dul síos, ní leor an coinníoll suarach teanga sa chead pleanála leis an nGaeilge a chosaint sa cheantar – agus is cinnte nach bonn sochtheangeolaíochta a bhí leis an gcoinníoll sin. Anuas air sin, fágann lúb ar lár sa choinníoll gur féidir leis an bhforbarthóir an coinníoll teanga a chur ar ceal, má aontaítear i scríbhinn é.

Sin é, a chairde, casadh sa scéal.

Ní hamháin go bhfuil an fhorbairt seo i bhfad rómhór do Ráth Chairn (agus go mbeadh an t-óstán ag dul in iomaíocht le mná tí an cheantair a chuireann seirbhís B’n’B ar fáil agus leis an gclub áitiúil!).

Ní hamháin nach leor an coinníoll teanga a luaitear sa chead pleanála leis an nGaeilge a chosaint.

Ní hamháin go raibh cigire an Bhoird Phleanála féin glan i gcoinne na forbartha seo.

Ach barr air sin ar fad, is féidir leis an bhforbarthóir féin cinneadh a dhéanamh gan an coinníoll teanga a chur i bhfeidhm ar chor ar bith.

Níl léamh, scríobh ná insint béil ar an dochar a dhéanfadh an fhorbairt seo don Ghaeilge sa Ghaeltacht álainn seo.

Ní bheadh cosaint ar bith aici in aghaidh an Bhéarla, go háirithe ós rud é gur cheantar beag é Ráth Chairn, atá timpeallaithe ag bailte gallda cheana féin. Ní hé go bhfuil muintir Ráth Chairn ag iarraidh daoine a choinneáil amach, ach caithfimid ár dteanga dhúchais a chosaint.

Ní i Ráth Chairn amháin atá a leithéid de sheafóid ag tarlú na laethanta seo. Cuireadh isteach ar chead pleanála sa Rinn, le heastát tithíochta 46 teach a fhorbairt.

Is cosúil, áfach, go bhfuil Comhairle Contae Port Láirge rud beag níos toilteanaí coinníollacha a leagan síos maidir le cosaint na Gaeilge sa cheantar ach is scéal eile é sin.

Beidh an chéad éisteacht eile d’athbhreithniú breithiúnach chás Ráth Chairn, a thosaigh i mí Mheán Fómhair na bliana seo, ar siúl ag tús mhí na Nollag.  

~ le Elisaveta Nic Eibhearáird

Tá dhá dhealbh achar gar óna chéile i lár Bhaile an Chabháin. Óglach gan ainm atá i gceann amháin díobh, suite lasmuigh de theach na cúirte dúiche, a sheasann mar chomhartha ómóis do na fir is mná áitiúla a throid agus a cailleadh ar son neamhspleáchas na hÉireann. 

Leis an gceann eile, gléasta i róbaí de chuid iarla Shasanaigh, déantar comóradh ar an 7ú mBarún Farnham Henry Maxwell.

Ríogaí bródúil Oráiste ba é an Tiarna Farnham áirithe seo, é i réim le linn an Ocrais Mhóir. Bhain sé míchlú amach dá chruálacht agus leatrom frith-Ghaelach sa tréimhse sin.

Ón mbliain 1845 ar aghaidh, díshealbhaíodh na céadta daoine as tailte Farnham agus dódh a gcuid tithe. Ofráladh bia dóibh ar an gcoinníoll gur thréig siad a gcuid creidimh. 

Faoin mbliain 1851, ba é an Cabhán an ceantar ba mheasa buailte ag an ocras agus ag galar in Ulaidh. 

Bhí 90,000 tar éis imeacht ar imirce, bhí an méid chéanna imithe ar shlí na fírinne agus bhí Gaeilge dhúchasach an chontae ar an slí amach. San iomlán, cailleadh 43% de dhaonra an Chabháin.   

Thall i Westminster, bhí an Tiarna ag cur locht na fulaingthe ar an lucht fulaingthe féin agus é ag lorg cumhachtaí breise len iad a chur faoi chois.

Comhartha ceiliúrtha atá sa dealbh ar an oidhreacht seo.  Masla amach is amach é dóibh siúd a raibh páirt lárnach aige ina mbásanna agus do dhaoine a raibh orthu Éire a fhágáil dá bharr.

Nach bhfuil leacht cuimhneacháin tuillte acusan seachas ag tiarna talún tíoránta mídhaonna, fear a rinne brabús as treascairt na nGael?

Íocadh as dealbh Farnham le táille bhreise a gearradh ar a thionóntaí tar éis a bháis in 1868. Ar feadh na mblianta, sheas an leacht i bpáirc phléisiúir do lucht an rachmais darbh ainm “Gairdín Farnham”. 

Ní ann don limistéar aeraíochta úd a thuilleadh ach tá leagáid na clainne greanta go daingean inár n-intinne agus in ainmneacha ár n-institiúidí.  

Is san “Ionad Farnham” a sheasann an Tiarna Farnham ar a ardán inniu – áraslann comhaimseartha nuathógtha ina bhfuil príomhoifigí an Chomhairle agus lárleabharlann an chontae lonnaithe.

Tá an áit suite go lárnach ar cheann de na bóithre is gnóthaí sa réigiún – “Sráid Farnham”.  Níl sé ach trasna an bhóthair ón “Óstán Farnham”, áit a bhfuil armas teaghlaigh Maxwell crochta os cionn an dorais.

Dá dtabharfá cuairt ar an gceantar is saibhre sa chontae, áit a bhfuil an talamh is fearr, bheifeá i “mBaile Fearainn Farnham”.  

Mar fhreagra ar an argóint gur gá a mhacasamhail de dhealbh a choinneáil chun cuimhniú ar stair agus scéal na háite, ní dhéanfaidh muintir an Chabháin dearmad choíche. 

Ní thig linn bogadh gan iarsmaí an impiriúlachais agus coilíniú ár sinsir a bheith á shá inár n-aghaidheanna. 

Go fírinne, is iarracht atá sa dealbh chun dearmad, dlisteanú agus bánú a dhéanamh ar choireanna chinedhíothaithe an Tiarna Farnham agus a chlann Maxwell.

Onóir atá i ndealbh poiblí, ar chóir a choinneáil dóibh siúd a bhfuil meas an phobail orthu. 

I gcodarsnacht leis an Óglach gan ainm thuas na sráide, lena gcuimhnítear ar na tírghráthóirí a fuair bás chun leithéidí na Maxwells a chur ó dhoras, níl meas nó onóir dealbha tuillte ag an 7ú mBarún Farnham.

Ba mhaith le Misneach ár ndlúthpháirtíocht mhacánta a léiriú lenár gcomrádaí sa Lucht Siúil i ndiaidh an choirloiscthe lofa ar an gCarn Mór, Co. na Gaillimhe, an tseachtain seo caite.

Ní hamháin gur fhág an t-ionsaí teaghlach gan dídean, ach léirigh sé cé chomh nimhneach is atá an fuath frith-Mhincéir go fóill sa tír seo.

Tá stair fhada ghránna ag an bhfuath céanna i gContae na Gaillimhe. In 1968 scaoileadh urchar i dtreo grúpa Mincéirí i Rathún. Ag an am bhí sé beartaithe ag Corparáid na Gaillimhe suíomh láithreáin stad a thógáil ar imeall na cathrach. Rinne an pobal áitiúil agóid chun stop a chur leis an tógáil.

In áit seasamh leis an Lucht Siúil, thacaigh an comhairleoir Micheal Mac Gabhann leis na biogóidí, ag maíomh gur “núis” a bhí sna Mincéirí a rinneadh ionsaí orthu

Os cionn leathchéad bliain níos déanaí tá an Lucht Siúil fós ag fulaingt an chiníochais chéanna sa phobal. Agus ar nós 1968, tá ionadaithe tofa na comhairle cathrach ina measc siúd atá ag cur leis an bhfuath céanna.

I Meitheamh na bliana seo bhí feachtas rathúil láidir ann chun cinntiú nach dtoghfaí an comhairleoir neamhspleách Noel Larkin mar mhaor na cathrach.

Ghlaoigh an comhairleoir claonta é seo “Zulus” ar ghrúpa den Lucht Siúil agus a dúirt go “tugtar gach deis dóibh a bheith lonnaithe agus a imeascadh leis sa tsochaí”, ach roghnaíonn siad “é seo a dhiúltú”.

Dúradh é seo sa bhliain 2020, i “Príomhchathair Chultúir na hEorpa”.

Tá os cionn €25 milliún caite ag an stát ar Ghaillimh 2020 go dtí seo. Is mór an bhearna idir an caiteachas sin agus an méid suarach de €229,493 a caitheadh ar thithíocht don Lucht Siúil thar sé bliana, idir 2013 agus 2019, gan oiread is pingin rua caite i 2013, 2016, ná i 2018.

Léiríonn an bhearna ollmhór idir an dá mhéad seo a dhoicheallaí atá an rialtas faoi thacú leis an Lucht Siúil.

Toradh ar an easpa suime sin is ea an borradh atá ag teacht faoin meon frith-Mhincéarach agus is é an meon aineolach claonta seo is cúis leis an ionsaí gránna seo. 

Cuimhnímis, chomh maith, go bhfuil an t-ionsaí seo tar éis tarlú  an samhradh seo agus an-bhorradh ag teacht faoi pháirtithe atá i bhfad amach ar an eite dheis agus faoi ghrúpaí antoisceacha i stát an Sé Chontae Fhichead.

Tar éis na hagóide in Uachtar Ard i gcoinne an Ionaid Soláthar Díreach an bhliain seo caite agus an t-ionsaí seo i mbliana, is cinnte nach bhfuil aon chineál gradaim don chultúr tuilte ag Gaillimh.

Caithfimid mar phobal ar fud fad na tíre teacht le chéile i gcoinne an chiníochais agus seasamh leis an Lucht Siúil agus le grúpaí imeallaithe eile

---

Galway 2020 – The capital of culture or the capital of racism?

Misneach wish to extend our total solidarity to our comrades in the Travelling community after the disgraceful arson attack in Carnmore, County Galway, last week.

Not only did the attack leave a family homeless, but it demonstrated how intense anti-Traveller hatred remains in this country today.

There is a long and sordid history of anti-Traveller sentiment in County Galway. In 1968 a gun was fired at a group of Mincéirs in Rahoon. At the time, Galway Corporation sought to build a halting site on the edge of the city. The local community organised a protest to resist construction of the site.

Instead of standing with the Travellers, local councillor, Micheal Mac Gabhann sided with the bigots, branding the Mincéirs who had been attacked a “nuisance”.

Over fifty years later and the Travelling community are still suffering the same racism in the community. And, like 1968, the elected representatives of the city council are among those contributing to this hatred.

In June a strong and, ultimately successful, campaign was mounted against councillor Noel Larkin to stop him being elected mayor of Galway.

This blinkered councillor called a group of Travellers “Zulus” and has stated that “they have been given every opportunity to locate and assimilate into society” but that the choose to “reject this”.

This was said in 2020, in the so-called “Cultural Capital of Europe”.

The state has spent over €25 million on Galway 2020 up to now. This stands in stark contrast to the paltry expenditure of €229,493 that has been spent on housing for the Travelling community over six years, between 2013 and 2019, with not a cent being spent in 2013, 2016 or 2018.

As a result of this marginalisation there has been a marked increase in anti-Mincéir and ignorant sentiment which has, in turn, led to this attack.

The gulf in expenditure demonstrates clearly the lack of interest the state has in properly supporting the Travelling community.

This persistent marginalization by the state has fed the anti-Traveller sentiment among the population and has assisted in creating the context for this latest attack.

It must be noted too, that this attack has occurred against the backdrop of a rise in far-right activity in the Twenty-Six Counties over the summer.

Following the protest against a Direct Provision Center in Oughterard last year, and, now, this latest attack against Travellers it is clear that Galway does not deserve its title of cultural capital.

As a country we must stand together against racism and these attacks on Travellers and other marginalized groups.

Tá tacaíocht á lorg d’achainí nua, a bhfuil baint aige le pobal na Gaeltachta, le roinnt laethantaí anuas. Is ar shuíomh an Tionscnaimh Eorpaigh ó na Saoránaigh (European Citizens’ Initiative) atá an achainí.

De réir na hachainí seo, bheadh tacaíocht agus maoiniú breise ag dul do réigiún áirithe san Eoraip a bhfuil tréithe áirithe cultúrtha ag baint leo, an Ghaeltacht sa chás seo, dá nglacfaí leis na hathruithe dlí atá mollta ann.

Cé, ar ndóigh, go bhfuil muide i Misneach go láidir den tuairim go dteastaíonn tuilleadh infheistíochta agus cumhachta ón nGaeltacht, tá amhras mór orainn faoi chultúr na n-achainí gur léir dúinn a bhfuil greim aige ar ghluaiseacht na Gaeilge.

Cé go bhfuil Misneach tar éis roinnt achainí a scaoileadh i gcaitheamh na mblianta chun tacú le feachtais a tháinig ón mbun aníos ó phobal na Gaeltachta, ní chreideann muid go mbaineann aon achainí amach an méid a theastaíonn.

Níl aon cheo níos laige mar uirlis pholaitiúil ná achainí. Níor athraigh aon achainí a dhath a riamh agus ní athróidh choíche.

“Pressure valves” atá iontu leis an tuiscint a thabhairt do dhaoine go bhfuil siad i mbun agóidíochta nuair nach bhfuil.

Maidir leis an achainí áirithe seo atá dírithe ar an Aontas Eorpach agus stádas na Gaeilge agus na Gaeltachta mar mhionlach le cearta áirithe laistigh den aontas sin, b’fhiú bheith airdeallach ar impleachtaí na hídé-eolaíochta a thagann leis an “mionlú”.

Is sna 1970idí a ghlac Stát an Sé Chontae Fhichead ballraíocht san Aontas Eorpach. Ní aon comhtharlúint é gur caitheadh togra na hathbheochana i dtraipisí go hiomlán ag an tráth céanna.

Bhain rialtas BÁC leas as ídé-eolaíocht an Aontais Eorpaigh, a dhírigh ar chearta teangacha mionlaithe, chun neamhaird a dhéanamh ar an  bhfíor-athbheochan agus athdháileadh cumhachta a bhí, agus atá, de dhíth chun go slánófar an Ghaeltacht agus an teanga.

Feictear anois le meath leanúnach na Gaeltachta, nach aon mhaith i ndáiríre na cearta mionlaigh seo mura bhfuil an stát sásta fíordhaonlathas a thabhairt don chosmhuintir inti.

I ndeireadh na dála, teastaíonn clampar má tá cluas éisteachta uainn ó uasaicme atá ar nós cuma liom faoin gcosmhuintir, sin nó (níos fearr aríst!) gníomh díreach le tarraingt ar ár son féin.

Is fada pobal na Gaeltachta á chiapadh ag cur chuige pleanála Chomhairle Chontae Chiarraí, cur chuige, mo léir, atá beag beann ar theanga, ar bhailte, ar oidhreacht, agus ar shocracht phobal na Gaeltachta.  

Tá cás amháin díobh tar éis aird mhór a tharrac ar an éagóir chórasach so le déanaí – sin cruachás an ghníomhaí phobail agus ceoltóir aitheanta, Breandán Ó Beaglaoich. 

Tá dhá bhliain phríosúnachta á bhagairt air agus fíneáil de dhá mhilliún euro déag toisc tigh a bheith tógtha aige ar a chuid talún féin i mBaile na bPoc.  

Inné, tháinig an chéad bhuille dhóchais le fada.  

Toisc an Chomhairle a bheith ag glacadh le haighneachtaí faoi láthair do phlean forbartha an chontae don tréimhse 2022-2028 – sheol Todhchaí na Tuaithe aighneacht ina bhfuil cúig éileamh ar Chomhairle Chontae Chiarraí, éilimh arbh fhiú do bhunadh gach pobail thuaithe in Éirinn a léamh agus a thuiscint. 

Is féidir na héilimh a léamh, agus an achainí phráinneach a shíniú ag an nasc so

Baineann an aighneacht le mór-cheisteanna ár linne maidir leis an ngéarchéim tithíochta agus todhchaí na Gaeltachta. Is mithid do phobal na Gaeilge tacú le Todhchaí na Tuaithe na cúig éileamh a dhéanamh – mar go mbainid le todhchaí gach pobail in Éirinn. 

Is ábhar misnigh é go bhfuil muintir Chiarraí ag éileamh a gceart – ach an éisteofar? 

Tá tuilleadh eolais le fáil faoin scéal seo ar ár suíomh anseo

I ndiaidh na míonna margála, i ndiaidh na gcluichí agus na cliúsaíochta ar fad, tá an cleamhnas déanta faoi dheireadh.

Ag teacht le sprid na daonlachta, tá againn rialtas nach bhfuil duine ar bith sásta leis: Frankenrialtas déanta as seanphíosaí lofa de chuid an tseanchórais pholaitiúil, a bhfuil cuma an bheo air – nó go bhfeictear na greamanna ann.

Ach nach go maith a fhóireann an rialtas seo do 2020, bliain a chuir deireadh go deo leis an aoir pholaitiúil?

Ón toghchán i leith tá muid ag coimeád na geamaireachta idir Fine Gael – a mhaíonn nach bhfuil de dhíth acu ach cúpla bliain eile ar an jab agus ansin, bí cinnte, tosófar ar an obair – agus Fianna Fáil, nár fhaca fadhb ar bith i staid an stáit ach amháin nárbh iadsan a bhí i gceannas uirthi.

Ar ndóigh, creideann Fianna Fáil go bhfuil an chumhacht tuillte acu, cé gur deacair a rá cén fáth. Chonaic muid uilig an teidlíocht chéanna chomh luath agus a tháinig a rialtas úr ar an fhód – tráth ar thosaigh gach mac máthar acu ag gearrán nach raibh siad ceaptha ina n-airí.

Meas tú an é go raibh dúil dhearg ag leithéidí Michael Moynihan bheith ina Aire Sóisearach um Phoill i mBóithre Tuaithe, nó an é go síleann na daoine seo go bhfuil teidil (agus ardú pá agus pinsean) tuillte acu?

Sin seanmhúnla na polaitíochta in Éirinn, nach ea? Nuair a bhuann d’fhoireann, buann tusa. Ag súil le duais a bhí sé, mar a bheadh cluiche ann. Chualathas go leor tráchta ar “sheirbhís phoiblí,” le linn an toghcháin ach níl cloiste againn ó shin ach cad atá “tuillte” ag na searbhóntaí uasail céanna.

Is léir anois, agus bhí le fada, go bhfuil aicme phroifisiúnta pholaitiúil againn sa tír seo a dhéanann talamh slán dá gceart ar an chumhacht.

Is beag atá ráite ag ár bhFrankenrialtas faoin Ghaeilge agus is lú aríst arbh fhiú a chloisteáil.

Tá a fhios ag pobal na Gaeilge – sa Ghaeltacht agus san Iar-Ghaeltacht araon – nach mbeidh aon thacaíocht ná aird ag teacht ón dream seo. Níl ina “bheartas” ach gaoth agus toit – gobán suarach súraic lenár gceansú. Tá cleachtadh agus seanchleachtadh againn ar an chleas sin.

Mar a léiríonn ceapacháin Jack Chambers ina Aire Gaeltachta, níl an rialtas nua seo sásta fiú cainteoir líofa a chuir i bhfeighil an róil sin go fóill.

Ach an é nach bhfuil i ndán dúinn ach mairg agus gruaim? Ní hea, muis! Tá ábhar dóchais le haithint fiú san aoir seo.

Nach maith, mar shampla, go bhfuil deireadh curtha le seanáiteamh Fhine Gael agus Fhianna Fáil nach dhá mhargaile ón mhála chéanna iad? Den chéad uair leis na glúnta tá difríocht ann idir polasuithe an rialtais agus polasuithe a luchta fhreasúra sna Sé Chonate Fhichead.

Cibé cén tuairim atá agat ar Shinn Féin, is buntáiste dúinn uilig an scoilt seo i gcomhaontú seanbhunaithe na haicme polaitiúla. Cruthaíonn scoilt spás do smaointí agus polasaithe nua, rud atá ag teastáil le fada i ndioscúrsa polaitiúil na Sé Chontae Fhichead.

Ar ndóigh, ní féidir bheith ag brath ar polaitiúlacht na bpáirtithe amháin ach is ábhar eile dóchais dúinn an ghluaiseacht Black Lives Matter agus an ghníomhaíocht atá á heascairt aisti fud fad an domhain.

Tá éifeacht na gluaiseachta céanna le brath anseo in Éirinn, ní amháin i gcomhráití faoin chiníochas ach sna coincheapa radacacha á bplé anois den chéad uair sa dioscúrsa náisiúnta – go háirithe dí-mhaoiniú agus cealú na bpéas.

Ach is í an chúis dhóchais is mó atá againn i láthair na huaire ná tuirse agus míshástacht mhuintir na hÉireann lenár gceannairí féincheaptha san aicme pholaitiúil.

Ba léir don té ab shoineanta gur thábhachtaí an chumhacht ná leas an ghnáthdhuine do Fhianna Fáil, Fine Gael, agus – ar a laghad – do cheannairí an Chomhaontais Ghlais.

Mar aon le pobal na Gaeilge, agus gach duine sna Sé Chontae Fhichead nach forbróir ná baincéir iad, tuigeann muid nach ón bharr anuas a thiocfas na hathruithe lena bhfuil an formhór againn ag súil.

Mar sin, seo an t-am dea-shampla mhuintir dhubh Mheiriceá a leanstan.

Tá dúshláin shuntasacha romhainn – an t-athrú aeráide, meath na Gaeltachta, imeallú na Gaeilge, agus éagothroime eacnamaíoch nach bhfuil ach ag éirí níos measa – agus fiú má tá spás ann anois sa dioscúrsa pholaitiúil nach raibh ann roimhe seo, ní éistfear le pobal nach bhfuil eagraithe agus soiléir faoina bhfuil ag teastáil.

Is fúinne uilig anois an obair sin a dhéanamh. Seo an t-am le bheith ag neartú ár bpobal, ag cruthú agus ag cur lenár ngréasáin, agus ag stiúradh an dioscúrsa aríst agus aríst eile chuig buncheist na héagothroime a luíonn faoi na fadhbanna móra ar fad dár gcrá.

Má tá comhairle uait faoin obair sin, cá háit ar cheart toiseacht nó conas tabhairt faoi, bí i dteagmháil linne anseo.

Mar atá feicthe againn cheana in 2020, ón bhun aníos a thagann an t-athrú.

Tá sé in am obair. 

Beidh a fhios ag ár lucht tacaíochta gur fhoilsigh muide i Misneach an 12ú eagrán dár n-irisleabhar, Mionlach, an mhí seo caite. Is eagrán é atá lán le hanailís pholaitiúil, filíocht, léirmheasanna, scéalta agus ábhar eile nach é, mas is gnách.

Déanadh an cinneadh tús áite a thabhairt do scéal na réabhlóide i Rojava, ach go háirithe scéal Mmorgan de Mhionbhíol, a ndeachaigh ann le troid leis an YPG i gcoinne ISIS. Cuireadh grianghraif de bheirt óglach ar an gclúdach.

De bharr na dianghlasála, ní raibh sé indéanta an iris a sheoladh ag na siopaí mar ba ghnách linn.

Bhogamar an t-iomlán den díolachán ar líne. Baineadh leas as ár suíomh misneachabu.ie agus an cnaipe PayPal air chun na hirisí a dhíol. D’fhógair muid seo ar na meáin shóisialta agus in áiteanna eile.

Laistigh de sheachtain bhí meall mór cóip ordaithe ó gach cearn den tír, thuaidh agus theas, mar aon le hordaithe a tháinig ó Albain agus Sasana.

Baineadh geit asainn, mar sin, nuair a dhún PayPal ár gcuntas agus iarmhéid na n-iris fós ann. Níor dúradh ach, “we’re initiating the closure of your PayPal account in order to protect us from potential financial losses.”

Níor tugadh míniú soiléir dúinn in aon chor faoin bhfáth, nó na fáthanna, a ba chúis leis an gcinneadh a rinneadar.

Maidir leis an airgead a bhí fós faoi smacht PayPal, airgead a thug ár dtacaitheoirí dúinne chun tacú le Mionlach agus lenár bhfeachtasaícoht, dúradar go raibh “athbhreithniú” á dhéanamh acu air. Anuas air sin, dúradh go dtógfadh an t-athbhreithniú seo suas le 180 lá.

Fiú agus an t-am sin caite, ní bheadh cinnteacht ar bith againn go bhfaigheadh muid an t-airgead ar ais. Ar an dea-uair, d’éirigh linn na hirisí a bhí ordaithe a sheoladh amach sa bpost, ach ní raibh sé ar ár gcumas ó shin tuilleadh a dhíoladh.

Idir an dá linn, sheolamar achainí chuig PayPal ag lorg mínithe, ag insint dóibh gur grúpa dleathúil feachtasaíochta muid.

Seoladh freagra ar ais, ach ba léir gur freagra uathoibríoch a bhí ann. Níor tugadh míniú soiléir ar bith. 

Dúradh “our decision to leave your account in a permanent limitation status is final. PayPal reserves the right to limit access to any account reported to be involved in possible fraudulent or high risk behavior”.

Mar sin, gan PayPal a bheith sásta soiléiriú a dhéanamh ar an scéal, chaill muid an t-airgead uilig a bhí muid ag iarraidh a úsáid le híoc as an gcéad eagrán eile de Mhionlach a chur i gcló. 

Toisc gur dóchúla ná a mhalairt nach raibh aon Ghaeilge ag an inneall a d’fhreagair muid go huathoibríoch, caithfidh sé gurb é clúdach na hirise ar a raibh pictiúr de bheirt óglach Éireannach i Rojava na Cordastáine, a bhí ina chnámh spairne acu.

Is fíor go raibh an bheirt óglach ag iompar gunnaí. Ach nárbh iad na gunnaí céanna a chur deireadh le ISIS sa réigiún sin ina raibh siad i gcumhacht ar feadh tréimhse? Ní gá dúinn na coireanna lofa a chuir ISIS i gcrích sa gcailifeacht acu a mheabhrú do dhaoine.

Is léir go mbaineann an cinneadh seo le saorchead cainte agus saorchead bolscaireachta do dhreamanna ar an eite chlé atá i bhfách le réabhlóidí frith-chaipitleacha. Is iarracht é idé-eolaíocht grúpaí réabhlóideacha ar nós an YPG a chur faoi chois.

Caithfear an cheist a chur, dá mba grianghraif de na hairm impiriúlacha amhail Airm SAM nó Airm na Breataine ar chlúdach na hirise, an gcuireadh PayPal faoi chois é? Ní dóigh linn é!

Is sampla eile é seo de na corparáidí móra ag tacú leis an impiriúlachas. In Éirinn, roinnt blianta ó shin, agus iad faoi bhrú ó na Síónaigh in ambasáid na hIosraela is cosúil, dhún Banc na hÉireann cuntas bainc an Irish Palestine Solidarity Campaign. 

Anois, tá PayPal tar éis iarrachtaí Mhisneach an scéal a scaipeadh maidir le slad an chaipitleachais ar an nGaeltacht, faoi réabhlóidí inspioráideacha idirnáisiúnta, faoi chúrsaí timpilleachta agus araile, a chur faoi chois. 

Tuigeann muid gur am deacair é seo do go leor againn ó thaobh airgid dé, ach má tá a dhath le spáráil ag éinne, ba mhór againn dá gcabhródh ár lucht tacaíochta linn tríd deontais a thabhairt chun na costaisí a chailleamar a chlúdach. 

Is féidir deontas a thabhairt anseo: https://www.misneachabu.ie/cuidigh-linn/

Nó mura cheannaigh tú iris, ba mhór againn dá gceannófá ceann, nó dhó, nó deichniúr, chun tacú linn anois. Íocann an teacht isteach ó gach eagrán as clódóireacht don chéad cheann eile

Is féidir an iris a cheannach anseo: https://www.misneachabu.ie/siopa/

Ní neart go cur le chéile. An diabhal ag PayPal agus chuile chorporáid eile! 

Scríobhann Ólámidé Ojegbenro i nGaeilge mar gheall ar marú George Floyd and an ciníochas. Tá leagan Béarla le fáil thíos.

Ólámidé Ojegbenro writes in Irish about the killing of George Flyod and racism. English version below.

Bhí sé an-dian ar an bpobal dubh ar fud an domhain le cúpla seachtain anuas mar chonaiceamar sceimhle ciníoch – póilín le glúin go muineál George Floyd agus a aghaidh ag insint dúinn gur cuma leis faoi shaol an fhir seo. 

Tuigeann go leor Meiriceánaigh dhubha deacrachtaí Floyd mar tá an cineál sin iompair feicthe acu go mion minic. Las dúnmharú Floyd splanc i measc an phobail i ndiaidh na gcéadta bliain de chiníochas.

Rinneadh taifead ar nóiméid dheireanacha Floyd ag lámha ceathrar póilín le Stát Minneapolis. Bhí an físeán ar fud na meáin shóisialta timpeall na cruinne taobh istigh de chúpla uair an chloig i ndiaidh na heachtra.

Bhí sé rídheacair domsa, mar dhuine dubh, breathnú ar an bhfíseán sin. Bhí mé croíbhriste, na deora ag titim díom agus an t-olcas seo ag dul i bhfeidhm orm.

Siombail atá sa bhás seo, siombail den chiníochas sistéamach ina maireann daoine dubha i Meiriceá an t-am ar fad, ciníochas sistéamach atá le feiceáil go róshoiléir sa chóras dlí choiriúil.

Cuireann bás éagórach Floyd béim ar an ualach a bhaineann le bheith i do dhuine dubh i Meiriceá agus ar fud an domhain. Chruthaigh sé an spréach a bhfuil éirí amach ann le seachtainí beaga anuas.

Rinneadh agóidí i gcoinne marú foréigneach ar fud na cruinne le cúpla seachtain anuas do George Floyd, Breonna Taylor, Ahmaud Arbery agus daoine eile nach iad. Daoine dubha atá marbh anois de bharr dath a gcraiceann.

Tá na céadta míle daoine de gach cine agus gach aois tar éis a bheith ag máirseáil le comharthaí “Black Lives Matter” in os cionn 50 tír, Éireann san áireamh.   

Is fiú go mór aird  a thabhairt ar an méid atá le rá ag Inger E Burnett-Zeigler, síceolaí agus comh-ollamh sa Scoil Leighis Feinberg in Ollscoil Northwestern, Illinois

“Tá a lán daoine le dath tuirseach. Táimid tuirseach de dhaoine nach dtuigeann muid agus nach bhfeiceann muid”, arsa Inger.

“Sílim go bhfuil sé tábhachtach do gach duine, beag beann ar chine, fiafraí ‘cén ról atá agam sa chóras seo?’, a deir sí. “Fiafraigh díot féin ‘ar thóg mé seasamh neamhghníomhach go dtí seo agus conas is féidir liom sin a athrú?’”

Tá deis againn anois comhbhá a léiriú le daoine, go háirithe daoine dubha. Tá fearg ar go leor leor daoine anois i ndiaidh na himeachtaí tragóideacha a tharla le cúpla seachtain anuas, ach is deis é seo.

Deis dúinn ar fad a bheith níos tuisciní dá chéile.

Deir daoine áirithe nach bhfeiceann siad dath. Cé go ndeirtear seo le dea-thoil den chuid is mó, is bréag é, bréag chontúirteach. Aithníonn gach duine, fiú páistí, an difir idir cine amháin agus cine eile. Déanann an bhréag “nach bhfeiceann daoine dath” beag is fiú d’eispéireas daoine dubha.

Déantar neamhaird ar phíosa tábhachtach d’aitheantas duine muna dtugtar suntas dá dath. Tá daoine ag iarraidh go n-aithneofar iad mar dhaoine iomláine.

Is féidir le ciníochas a bheith chomh caolchúiseach sin sa chaoi is nach dtuigeann an t-íospartach ná an té atá ciníoch é go hiomlán. Ach is féidir leis na mion-ionsaithe seo, mar a ghlaoitear orthu, fíor-damáiste a dhéanamh freisin.

Mar fhocal scoir, is é an chéad chéim chun deireadh a chur le ciníochas ná súile daoine a raibh dúnta a oscailt le go bhfeicfidh siad gach rud go soiléir.

Creidtear go minic gur ábhair ró-chonspóideach iad an cine agus an ciníochas. Ní bhíonn daoine ag iarraidh cur isteach ar dhaoine eile. Ach is ceist cearta daonna é faoin am seo agus caithfimid cur isteach ar dhaoine agus labhairt ar na hábhair atá ‘ró-chonspóideach’.

Níl an dara rogha againn anois ach an córas a athrú. Muna déanfaimid amhlaidh leanfaidh foréigean agus dúnmharú daoine dubha ar aghaidh. An rud is fearr le déanamh anois ná oideachas a chur ort féin.

Tá dualgas ar dhaoine geala foghlaim faoin gciníochas córasach, faoi conas mar ar éirigh le daoine dubha an lámh in uachtar a fháil go dtí seo, agus faoin streachailt a bhí ag daoine dubha go dtí seo.

Bí airdeallach ar na claontaí atá agat féin, éist le daoine dubha agus tabhair poiblíocht don mhéid atá le rá acu. Ní leor é gan a bheith ciníoch, is mithid anois bheith frith-chiníoch.

Caithfear seasamh suas i gcoinne an chiníochais gach lá, fiú nuair atá sé míchompordach duit, nuair nach bhfuil tú ag iarraidh, nuair a bheadh sé níos fusa duit fanacht i do thost.

—————–

The past few weeks has been very tough for the black community all around the world as we saw a racial terror – a cop with a knee to George Floyd’s neck, a soulless look and a casual disregard for life.

Floyd’s struggle resonates with many black Americans and the timing of his killing created a spark that has lit an uprising over centuries of racism.

His final moments at the hands of four Minneapolis police officers was replayed on social media by a witness at the scene and a couple hours after it had gone viral. Watching that video as a black person was very heart-wrenching, upsetting, barbaric and distressing to the extent that I could not even stop the tears from dropping.

His death has come to symbolize the generations of systemic racism that black people are subjected to and the plight of black people navigating the criminal justice system.

Floyd’s unjust death highlights the burden of being black in America and all over the world.

Hundreds of thousands of demonstrators, including people of all colours and ages, marched and protested against the violent killing of not only George Floyd but of Breonna Taylor, Ahmaud Arbery and countless others.

They carried signs saying “Black lives matter” in around 50 countries, including here in Ireland.

The words of Inger E Burnett-Zeigler, associate professor in psychology at the Feinberg School of Medicine at North-Western University, Illinois, are worth heeding:

“A lot of people of colour are tired. We’re tired of being the unseen and misunderstood”, she says.

“I think it’s important for everyone, regardless of race, to ask ‘what is my role in this system?’’, says Burnett-Zeigler. “Ask yourself ‘have I been passive bystander, and how can I change that?’”

The tragic events of recent weeks have fired many people up. But they have also created an opportunity for us to show empathy towards others, especially people of colour.

Some people claim not to see colour. Although this may be well-intended, the idea that people are colour-blind is false. Everyone, even kids, can discern differences in races.

This colour-blindness also invalidates people of colour who may have “lived experience” that is not like their white counterparts. Moreover, people don’t want important parts of their identity to be erased. They want to be recognized and respected for the entirety of their person.

Some racism is so subtle that neither the victim nor perpetrator may entirely understand what is going on. This underlying racism is often especially toxic for people of colour, for example in the form of racial micro aggressions.

In conclusion, the first step in eliminating racism is to make the “invisible” visible. I realize how controversial topics of race and racism are and how many people believe it’s safer not to say anything and not ruffle any feathers.

However, this is a fundamental issue of human rights issue and not a mere issue of issue of opinion. Maintaining the status quo of a system that continues to marginalize and disproportionately murder people of colour is not simply an opinion or a topic for debate.

The best thing to do is to educate ourselves on systemic racism, the struggles, and barriers to success of people of colour, examine our personal biases, and listen to and amplify the voices of people colour. It is imperative to be more than “not racist’” but, instead, to be actively anti-racist and confront racial injustices daily – even when it’s uncomfortable.

Tá grúpaí agus gníomhaithe cearta teanga ó Éirinn, Albain, an Bhreatain Beag, Manainn agus Corn na Bhreataine – Misneach na hÉireann ina measc – tar éis teacht le chéile chun “An Chairt Cheilteach um Thithíocht” (atá le léamh thíos) a fhoilsiú. 

Tháinig an comhaontas seo le chéile chun cáineadh láidir a dhéanamh ar an ngearchéim tithíochta atá ag titim amach inár dtíortha éagsúla agus ag déanamh scrios ar ár bpobail teanga. 

Leagtar amach liosta éileamh sa gcairt seo, agus maítear gur gá do rialtais agus d’údaráis réigiúnacha polasaithe a chur a bhfeidhm a chinnteos gur féidir le cainteoirí mionteanga cur futhú go hinbhuanaithe ina gceantair dhúchais.

Tuigeann Misneach agus na grúpaí eile atá páirteach sa bhfeachtas seo nach mbaineann bás teanga go príomhúil le ceisteanna cultúrtha nó oideachais ach le polasaithe eacnamaíocha atá ag déanamh scrios ar phobail imeallacha, agus le dearcadh a chuireann dia beag na turasóireachta chun tosaigh ar leas fadtéarmach na ndaoine sna pobail seo.

Ar ndóigh, ní fadhb cathrach amháin í an ghéarchéim tithíochta in Éirinn nó na tíortha Ceilteacha eile. In Éirinn, maraon le himircigh, an lucht siúil agus grúpaí imeallacha eile, tá muintir na Gaeltachta i measc na bpobal is mó ata thíos leis an éigeandáil. 

I dteannta le pobail mionteangacha eile, tá fás mór tagtha ar líon na dtithe  saoire agus tithe eile atá le ligean ar  AirBnB sna ceantracha seo, rud atá á dhéanamh níos deacra ar dhaoine a oibríonn agus a chónaíonn sa Ghaeltacht teacht ar áit chónaithe. 

I mí na Samhna 2019, mar shampla, ní raibh ach trí theach le fáil ar cíos i nGaeltacht Chiarraí ar Daft.ie – san am céanna bhí 219 teach saoire ar fáil le haghaidh turasóirí! San am céanna tá An Bord Pleanála ag diúltiú cead pleanála do Ghaeilgeoirí atá ag obair i gceantracha Gaeltachta chun tithe a thógáil agus cur fúthu ann go buan.

Dar le Tomás Ó Loingsigh, gníomhaí cearta tithíochta agus ball de Mhisneach, go bhfuil:

“an ghéarchéim tithíochta ag titim amach ní amháin sna cathracha, ach i gceantracha tuaithe agus Gaeltachta chomh maith, ní amháin in Éirinn, ach i measc pobal mionteangacha sna tíortha Ceilteacha ar fad.”

“Ar mhaithe leis an turasóireacht agus le lucht an rachmais, níl teacht ar thithe ar phraghas réasúnta ag muintir na Gaeltachta agus tá scrios á dhéanamh ar an nGaeilge mar teanga pobail mar thoradh díreach air sin. Tá an troid ar son cearta teanga agus cearta tithíochta nasctha le chéile go dlúth.” 

Deir Robat Idris, ball Cymdeithas yr laith, grúpa cearta teanga sa mBreatain Bheag: 

“tá an-chuid fadhbanna nua a bhaineann leis an ngéarchéim tithíochta tagtha chun cinn mar thoradh ar Covid-19. Tá líon mór daoine feicthe againn ag teitheadh chuig a gcuid athbhailte, agus tá fógraí le haghaidh lóistín ar cíos fós suas ag Airbnb i rith an dianghlasaithe.” 

“Feictear an Bhreatain Bheag mar áit le héalú chuige, mar cinéal clós súgartha, ní mar áit ina bhfuil pobal beo ina gcónaí. Tá an easpa tithíochta le haghaidh daoine áitiúla ag bagairt an bonn a bhaint den Bhreatnais mar theanga pobail sna ceantracha is láidire don teanga”

Is féidir an Chairt Cheilteach um Thithíocht a léamh ina hiomláine anseo:

An Chairt Cheilteach um Thithíocht – An Ceart chun Áitribh 

Is fadhb ollmhór í an ghéarchéim tithíochta atá ag cur todhchaí phobail labhartha na dteangacha Ceilteacha i mbaol.

Fógraímid, mar eagraíochtaí a dhéanann ionadaíocht ar mhionteangacha na náisiún Ceilteach, go bhfuil géarghá le gníomh gan mhoill. Caithfear an damáiste atá déanta ar ár bpobail agus ár dteangacha a leigheas – lena n-áirítear in áiteanna nach labhraítear ár dteangacha a thuilleadh.

Tá rátaí easpa dídine ag dul in airde go leanúnach, agus tá níos mó agus níos mó daoine ann nach bhfuil sé d’acmhainn acu maireachtáil ina gceantair dhúchais. Feictear dúinn go bhfuil an méid seo tarlaithe de bharr polasaithe na rialtaisí lárnacha agus cineachta. Ina measc sin, tá polasaí na déine agus na blianta d’éagothromaíocht eacnamaíoch a dhéanann cos ar bolg ar ár bpobail tuaithe.

Mar sin, éilímid ar na rialtais sraith polasaithe a chur i bhfeidhm chun a chinntiú go mbeidh na daoine a mhaireann agus a n-oibríonn sna ceantracha seo – lena n-áirítear daoine ar baill iad de phobail immeallaithe agus mionlaigh – in ann fanacht ina bpobail áitiúla. Rachadh sé seo chun tairbhe ár dteangacha agus rath ár bpobal, le haird chuí á tabhairt ar chothramaíocht deiseanna, beag beann ar aicme, inscne nó cine. Ar bhearta na bpolasaithe sin, ba chóir iad seo a leanas a bheith san áireamh:

• uasteorainn le céatadán na n-athbhailte agus na dtithe saoire in aon phobal;
• athrú ar an sainmhíniú de thithíocht inachmhainne agus rialú costaisí cíosa ionas go mbeidis inachmhainne do dhaoine ar mheán-tuarastal an cheantair;
• rialú breise agus cáin nua pionósach ar thithe a úsáidtear i gcomhair AirBnB amháin nó go príomhúil, lena n-airítear idirdhealú sainiúil a dhéanamh idir tithe/árasáin a úsáid mar teach saoire nó mar réadmhaoin AirBnB;
• plean stráitéiseach a fhorbairt i leith tithíochta agus turasóireachta i gceantracha tuaithe chun dul i ngleic leis an gcaoi go bhfuil an-chuid tithe fágtha ar lár ón stoc tithíochta áitiúil;
• cumhachtaí pleanála a dhílárú go dtí an leibhéal áitiúil is iomchuí, lena n-áirítear spriocanna tithíochta a leagan síos, agus riachtanas dosheachanta a dhéanamh den phleanáil teanga;
• praghasanna cíosa a bhainistiú ionas go mbeadh siad inachmhainne do daoine ar thuarastail áitiúla;
• leasú a dhéanamh ar aon laigí nó lúbanna ar lár sa dlí a thabharfadh deis cáin a sheachtaint;
• reachtaíocht nua réadmhaoine a thabhairt isteach chun praghasanna agus cíosanna a rialú, chun tacaíochtaí sainiúla a ofráil do chainteoirí mionteangacha chun go mbeidh siad in ann fanacht ina bpobail, agus chun a chinntiú go n-úsáidtear aon tithíocht fholamh atá in áit sula dtabharfaí faoi fhorbairtí nua;
• an stoc tithíocht shóisialta agus stoc tearcúsáidte a thabhairt ar ais faoi úinéireacht an phobail, agus úinéireacht pobail a bheith ar chuid shuntasach de gach tionscadal tithíochta nua;
• cáin ar bhrábús tiarnaí talún a thabhairt isteach as a ndéanfaí infheistíocht chun tithe folmha agus tithe saoire a chur ar ais in úsáid do phobail áitiúla agus do na daoine a mhaireann agus a n-oibríonn iontu;
• dreasachtaí a chur ar fáil ar mhaithe le hathchóirí agus/nó tógáil tithíocht atá inbhuanaithe ó thaobh ábhair agus modh tógála de;
• fíneálacha a ghearradh as diúltiú d’áit chónaithe a ligean amach ar cíos do bhaill aon phobail faoi míbhuntáiste, an Lucht Siúil nó teifigh mar shampla.

Is féidir físeán a ghabhann leis an gCairt agus leaganacha den doiciméad sna teangacha Ceilteacha éagsúla a fheiceáil ar suíomh Cymdeithas Yr Iaith anseo.