Tús dáin ‘E-tal an Tan’ (Cois Tine) a chum Anjela Duval do Roparz Hemon in Eanáir 1963, dán le feirmeoir do shaoi mór na Briotáinise, ar brezhoneg.

Bean a bhí i mbun an tseantalaimh ar feadh a saoil agus fear a chum na mílte scríbhinní, idir fhilíocht agus scéalaíocht agus ghramadach na Briotáinise.

Laochra na Briotáinise. Dhíbrigh stát na Fraince Roparz Hemon as a dhúiche féin mar cuireadh ina leith go raibh sé ag comhoibriú leis na Gearmánaigh i rith an Dara Cogaidh Dhomhanda.

Agus bhí; b’in é an t-aon am a bhí aon bhonneagar cultúrtha oifigiúil ag muintir na Briotáinise, a stáisíún raidió féin, mar shampla—Radio Roazhon-Breizh, ina raibh Roparz Hemon ag craoltóireacht.

Ba in Éirinn a chuir sé faoi ansin agus choinnigh sé air ag obair ar son a thíre in Institiúid Ardléinn Bhaile Átha Cliath.

Nuair a reáchtáil sé daonáireamh na Briotáine, as a stuaim féin, i 1928, bhí 1.2 milliún cainteoirí Briotánaise ann; níl aon fhigiúir oifigiúla ann roimhe sin ná ó shin, ach ceaptar gur lú ná a leath sin é líon mhuintir na Briotáinise anois.

Thosaigh Anjela ag cumadh filíochta tar éis bhás a tuismitheoirí.

Cén fáth? Léigh Bunreacht Phoblacht na Fraince, Airteagal 2: «La langue de la République est le français. L’emblème national est le drapeau tricolore, bleu, blanc, rouge. L’hymne national est La Marseillaise. La devise de la République est Liberté, Égalité, Fraternité. Son principe est: gouvernement du peuple, par le peuple et pour le peuple.»

Is í an Fhraincis teanga na Poblachta. Is é an Trídhathach, an gorm, an bán, an dearg, an suaitheantas náisiúnta. Saoirse, Comhionannas, Bráithreachas is ea mana na Poblachta. Rialtas an phobail, faoi stiúir an phobail agus le haghaidh an phobail is ea bunús na Poblachta.

Sin é an fáth, sárú an Bhunreachta, de réir an chinnidh de chuid Le Conseil Constitutionnel, Cúirt Uachtarach na Fraince, a neamhnigh Loi du 21 mai 2021 relative à la protection patrimoniale des langues régionales et à leur promotion—Dlí an 21 Bealtaine 2021 maidir le caomhnú oidhreacht na dteangacha réigiúnacha agus lena gcur chun cinn.

Lezenn Molac a baisteadh air mar ba é Paul Molac, Teachta l’Assemblée Nationale, Morbihan, in iarthuaisceart na Fraince, a chuir an dlí faoi bhráid na dála.

Bille tábhachtach i bhfriotal deamheáite diongbháilte, bille ar ghlac formhór mór den Assemblée leis.

Ach chuimhnigh scata acu orthu féin ina dhiaidh sin, teachtaí de chuid an Rialtais agus Pháirtí Emmanuel Macron, cuid mhaith acu, scata 60 san iomlán, de chuid  Groupe La Répulique en Marche, grúpa náisiúnach i nDáil na Fraince.

Má ghlac cuid acu leis an mbille ar an gcéad dul síos, ba ghearr gur thuig siad go mbainfeadh an dlí céanna an bonn ó fhlaitheas na Fraincise agus ó ollsmacht an stáit i gcúrsaí oideachais.

Tumoideachas faoi choimirce na Poblachta sna teangacha réigiúnacha, agus an Bhriotáinis, an Ocsatáinis, an Chatalóinis, an Bhascais agus eile san áireamh, ab ea cuspóir an dlí seo.

Oideachas ionchuimsitheach daonlathach mar a bhí ceaptha ag na réabhlóidithe roimh rialtas sceimhle Robespierre. Réabhlóid bhunreachtúil cheart nár tharla.

É sin tar éis céad bliain feachtasaíochta síochánta, ar a laghad, é sin tar éis cásanna sceimhlitheoireachta fiú, é sin tar éis do thoil dheona na mílte de shaoránaigh na Fraince a bheith mínithe in agóidí agus i mórshiúlóidí éagsúla ar fud na tíre.

‘Rialtas an phobail, faoi stiúir an phobail agus le haghaidh an phobail,’ go deimhin!

Mhair agus maireann an Bhriotáinis in éagmais thacaíocht an stáit, maireann sí, agus mairfidh, in ainneoin Phoblacht na Fraince, mar gheall ar anam dochloíte phobal na Briotáine, mar gheall ar ghluaiseachtaí agus eagraíochtaí cosúil leis an Diwan (An Ghineog).

Gréasán scoileanna a reáchtálas oideachas trí mheán na Briotáinise is ea an Diwan; eagraíocht a bhfuil an dearg-ghráin ag Jean-Michel Blanquer, an tAire Oideachais, agus ag a leithéidí, uirthi.

De bharr sháriarracht phobal na Briotáine atá ar brezhoneg beo, ach teastaíonn tacaíocht idirnáisúnta ón bpobal céanna.

Tá Misneach ag iarraidh ar mhuintir na hÉireann scríobh chuig Vincent Guérend, Ambasadóir na Fraince in Éirinn, chun míniú a éileamh ar pholaitíocht theangacídeach (linguicidal) na Fraince.

Iarran Misneach ar mhuintir na hÉireann gan táirgí ná seirbhísí na Fraince a cheannach ná a úsáid—táirgí agus seirbhísí nach dtagann as Tír na mBascach, as an gCatalóin, as an Ocsatáin agus as an mBriotáin.

Iarran Misneach ar mhuintir na hÉireann sluaghán a ligean ar son phobail bheaga na Fraince. Bíodh amhrán againn, amhrán a chloisfear thar lear, a eitleos chomh fada leis an mBriotáin.

Naisc:

Giolcaireacht: @Diwan @gouvernementFR @Paul_Molac @jmblanquer @AssembleeNat @AitaBreizh @francediplo_EN @EmmanuelMacron @Cymdeithas @cymdeithasybyd

#brezhoneg #breton #BoycottezLesProduitsFrançais #Breizh #Bretagne

Thaisteal cabhlachán de 50 long suas abhainn na Life i mBaile Átha Cliath le déanaí. Ba chun deacrachtaí an tionscadail iascaigh a léiriú do rialtas na Sé Chontae Fhichead a chuaigh na hiascairí i mbun agóide.

Tá iascairí mara na hÉireann, na cinn Ghaeltachta san áireamh, dearmadta ag an rialtas i mBaile Átha Cliath ó ghlac an stát ballraíocht san Aontas Eorpach sa mbliain 1972.

An tráth sin ba iad na feirmeoirí móra a bhí mar thosaíocht ag lucht na cumhachta. Dá bhrí sin, b’éigean do phobail an chósta soláthar dóibh féin agus rinneadh íobairt ar fhlaitheas mara an stáit.

Tá cúrsaí imithe in olcas le déanaí, áfach. I ndiaidh an mhargaidh Breatimeachta a rinneadh idir an tAontas Eorpach agus an Ríocht Aontaithe, beidh iascairí na Sé Chontae Fhichead thíos leis.

Anuas air sin, tá riail nua de chuid an Aontais Eorpaigh a bhaineann le meá na n-iasc ag dó na geirbe ar na hiascairí.

Lena ais sin, tá ceist an fhlaithis ina cnámh spairne. Bíonn trálaeir ollmhóra ón Spáinn agus ó thíortha eile nach í ag breith ar éisc amach ó chósta na hÉireann go minic.

Go bunúsach, beidh níos lú éisc á ngabháil ag na hiascairí agus, dá bharr sin, beidh sé níos deacra orthu slí bheatha a dhéanamh as seo amach. Bánófar pobail an chósta agus cuirfear, arís, le meath na Gaeltachta.

Ní fiú dúinn bheith ag trácht ar inbhuannacht an stoic éisc agus cúrsaí comhshaoil má tá cead a gcinn ag na trálaeir ollmhóra seo. Bheadh tionscadail iascaigh na hÉireann níos fearr do shláinte an stoic ná na báid mhóra milteacha seo.

I ndeireadh na dála, is gá dúinn cás na n-iascairí a thuiscint i dtéarmaí an chaipitleachais. Tá claonadh ag an gcóras eacnamaíochta caipitleach “lárnú”. Sé sin le rá, gur ríchuma le lucht an rachmais, agus an cleas polaitíochta a thacaíonn leo, faoi thionscadail bheaga nach féidir leo brábús ollmhór a bhaint uaidh.

Is ríchuma leo faoi phobail bheaga tuaithe, bíodh siad ar an gcósta nó ná bíodh, nuair a ghintear formhór an rachmais sna cathracha móra.

Ó bunaíodh an stát fágadh na feirmeoirí beaga, na hiascairí agus na tionscadail tuaithe beaga eile ar an trá fholamh. Cruthaítear polasaithe do na boic mhóra.

Ní gá ach breathnú ar leithéidí Kerry Group agus Glanbia agus na billiúin de brábús a ndéantar. Is amhlaidh an scéil leis na hollmhargaí cosúil le Tesco. Fós féin, fágtar na feirmeoirí beaga ar an ngannchuid.

Is mithid dúinn briseadh leis an gcóras caipitleach trí phróiseas díchoilínithe a chur ar bun – próiseas ina mbeadh an teanga, an cultúr, cumhacht, daonlathas agus maoin i seilbh an chosmhuintir, seachas i seilbh dream big ag barr an tsochaí.

Tá páirtí polaitiúil nua le hainm aonteangach sa Ghaeilge ar an bhfód – An Rabharta Glas. Is iarbhaill an Chomhaontais Ghlais a d’fhág an páirtí sin – toisc iad a bheith míshásta le cinntí an rialtais a bhfuil an Comhaontas páirteach ann – iad baill an pháirtí nua seo.

Le hainm den chinéal sin, bheiféa ag súil le polasaí daingean láidir uathu maidir leis an Ghaeilge, ach ní mar a shíltear a bhítear i gcónaí.

De réir ailt a foilsíodh ar an 5ú Meitheamh san Irish Independent, ‘sé an moladh atá ag Ciara Noble, atá mar bhall den pháirtí úr seo, ná “Maybe take it out of schools so people who come from foreign countries don’t feel excluded, introduce it some other way [sa Bhéarla a bhí an ráiteas, agus sa Bhéarla a fágfaidh muid anseo é]”.

Níl an chuma air ón méid sin go raibh mórán machnaimh déanta ag lucht an pháirtí nua maidir leis an Ghaeilge sula ndeachaigh siad chun cainte ar an cheist sa nuachtán is mó léamh sa tír.

Ach ag an am céanna, is cinnte go bhfuil leagan éigin den argóint seo cloiste againn go léir uair amháin nó uair eile.

Tá sé imithe ina cliché amach is amach faoin staid seo – an Béarlóir a leagan an miléan ar a mhúinteoir Ghaeilge meánscoile nó ar an gcóras oideachais i gcoitinne dá gráin i leith na teanga, agus an Gaeilgeoir a bhréagnaíonn ar an dtort iad, á rá nach í an córas oideachais is cúis le meath na Gaeilge, ach an coilíneachas, an caipitleachas, agus naimhdeas an stáit.

Cé gur iomaí cúis atá le drochstaid na teanga sa tír seo nach iad an córas oideachais iad, is fíor chomh maith nach bhfuil aon bhealach chun slánú na Gaeilge a chur i gcrích d’uireasa an oideachais go ginéarálta, agus gan an Gaeloideachas ach go háirithe.

I measc na ndrochscéalta gan stad a thagann lá i ndiaidh ló maidir le meath na Gaeilge, ‘sé an Gaeloideachas an t-aon loinnir soilse atá le feiceáil. 

Ó thuaidh agus ó dheas, sa Ghaeltacht agus sna cathracha móra, i gceantracha ardnósacha mar Stigh Lorgan agus i gceantracha an lucht oibre ar nós Baile Munna, i measc Gael a théann siar na céadta glúine sa tír seo agus Gael nua arb as tíortha agus phobail eile na cruinne dá dtuismitheoirí, sa lá atá inniu ann agus le breis is caoga bliain anuas (agus amach anseo chomh maith, má tá rath le bheith orainn maidir le slánú an Gaeilge sa tír seo), is é rath an Gaeloideachais an éacht is mó atá bainte amach ag pobal na Gaeilge. 

In aghaidh naimhdeas an stát ó thuaidh ‘s ó dheas, tá pobal lucht oibre Iarthar Bhéal Feirste agus Tuaisceart Bhaile Átha Cliath tar éis troid fada seasta a dhéanamh chun a gcearta a fhíorú agus oideachas a chur ar a bpáistí trí Ghaeilge. 

Tá Gaeil nua ó gach cúinne den cruinne ag fás aníos, agus iad gníomhach go mór i saol na Gaeilge, agus is buíochas leis an Ghaeloideachas é sin chomh maith.

Más mian linn, mar a deir Noble, a chinntiú nach mothaíonn daoine ó tíortha éagsúla eisiata ón teanga, is é an Ghaelscolaíocht an chaoi is fearr chun é sin a bhaint amach.

Is é an Gaeloideachas, níos mó ná aon ní eile, a nascann na teaghlaigh uile atá ag tógáil clainne le Gaeilge isteach leis an phobal mór taobh leo. Anuas air sin, leagann an Gaeloideachas bunús a bhfuil fréamhacha doimhne curtha aige i bpobail agus saoil áitiúla na tíre do phobail na Gaeilge. 

Más mian linn pobal Gaelach a thógail sna ceantracha ina chónaíonn muid, is iad na Gaelscoileanna agus Gaelcholáistí a luíonn i gceartlár na sprice (agus na bpobal) sin.

Agus má tá muid chun an Ghaeilge, agus pobal na Gaeilge a sheoladh ar aghaidh ó glúin go glúin, is tríd an nGaeloideachas go príomha, a ndéantar agus a ndéanfar sin. Uirlis troda trasglúine i leith na todhchaí atá in oideachas an óige.

Ní chóir go mbeadh aon duine ag moladh an Ghaeilge a ghearradh ón gcóras oideachas, ach a mhalairt. Mar a deir ag an bhfeachtas pobail Gaelscoil 4 All, is ceart bunúsach sa tír seo é oideachas a chur ar do pháistí trí Ghaeilge.

Is leathnú amach mór ar sholáthar na Gaelscolaíochta, níos mó ná aon rud eile, atá ag teastáil ón teanga, chun Gaeloideachas atá oscailte do chách, ionchuimistheach, ilchultúrtha (agus nach bhfuil greim docht na hEaglaise Caitlicí fós air) a chur ar fáil.

I measc baill Misneach tá iarscoláirí an Gaeloideachais agus daoine atá múinteoireacht sna Gaelcholáistí mar gairm bheatha acu.

Tá sé feicthe go soiléir againn an tairbhe a bhaineann leis an Gaeiloideachas do dhaoine óga Gaelacha agus do phobal na Gaeilge i gcoitinne.

Ní fiú do pholaiteoirí a bheith ag caint ráiméise maidir leis an Ghaeilge agus an t-oideachas, gan fios a ngnó a bheith acu ar an méid a bhfuil á rá acu – go háirithe iad siúd a mhaíonn go bhfuil inbhuanaitheacht comhshaoil agus teanga mar sprioc acu.

Go dtí go léiríonn an Rabharta Glas tuiscint ar bhunfhíricí an ábhair seo, is beag aird atá tuillte acu dá dtuairimí.

Inniu an 13 Meitheamh, Lá Phórtó Ríce! Déanaimis an ócáid a cheiliúradh trí aithne níos fearr a chur ar streachailtí an náisiúin sin go stairiúil, streachailtí a bhaineann le hábhar fiú is an lá inniu, faraor.

Ag seo thíos aistriúchán Gaeilge den cháipéis stairiúil ar a dtugaimse anseo ‘Clár agus Ardán 13 Phointe Pháirtí na dTiarnaí Óga’ [13 Point Program and Platform of the Young Lords Party].

Is éard a bhí i bPáirtí na dTiarnaí Óga ná cumann um chearta an duine agus an tsaoránaigh ar son na bpobal Laidineach uile sna Stáit Aontaithe – ach pobail Phórtó Ríce go mór mhór. In Chicago sa bhliain 1960 a bunaíodh Páirtí na dTiarnaí Óga.

Thuilleadar cáil náisiúnta agus idirnáisiúnta dóibh féin de bharr a gcuid tacaíochta le tionóntaí ó Phórtó Ríce agus ó Mheicsiceo a cuireadh amach as a n-áitribh i mbruachbhailte Chicago sa bhliain 1966. Seanscéal agus meirg air!

Ansin sa bhliain 1970, d’eisigh Páirtí na dTiarnaí Óga forfhógra – sin é an ‘Clár agus Ardán 13 Phointe’ dá dtagraím. Bhí tábhacht leis mar fhorógra, forógra lenar spreagadh glúin ealaíontóirí sóisialacha ó phobail éagsúla Laidineacha. Go leor díobh bhíodar radacach go leor.

Agus tógfar ceann den radacacht sin san fhorfhógra seo, fiú amháin ó thaobh na roghanna litrithe de! Ní le ceannlitreacha, cuirim i gcás, a scríobhtar túslitreacha ainmneacha na dtíortha coilíneacha a luaitear anseo, ná ní le ‘c’ a scríobhtar ‘Meiriceá’ ach le ‘kkk’ d’fhonn béim a leagan ar ghné an bhun-fhorlámhais ghil i sochaí na Stát Aontaithe.

Is léir gur tráthúil iad na tagairtí a fhaightear sa cháipéis stairiúil seo do na billiúin dolar a bheith ag imeacht amach ó Phórtó Ríce gach bliain i dteannta na ráiteas éagsúil ar son fhéinchinntiúchán Mheiriceá Laidinigh.

Táim ag cuimhneamh ar an bhfógra a tháinig ón tSalvadóir le seachtain anuas go mbeadh Bitcoin ina airgeadra dlíthairgthe acu feasta. An gcuideoidh an gníomh radach díláraithe sin le féinchinntiúchán Mheiriceá Laidinigh a bhaint amach? Beidh le feiceáil. Ach idir an dá linn, mar a deirtear, in ‘Clár agus Ardán 13 Phointe Pháirtí na dTiarnaí Óga’, “Hasta La Victoria Siempre”! Agus muintir Boricua abú!

Má labhraíonn tú le duine i dteanga a thuigeann siad, téann sin isteach sa cheann. Ach, má labhraíonn tú leo ina dteanga féin, sroicheann sin croí-lár an duine. Cén teanga a thuigeann muid sa lá atá inniu ann? Agus cén teanga a labhraímid? An labhraíonn muidne teangacha, fiú – nó an labhraíonn teangacha trínne?

Ní furasta a rá… go háirithe nuair a labhraíonn gníomhartha níos airde ná focail, mar a deirtear. Céard í bunfhadhb ár linne? Chuirfeadh mise an t-aon phingean rua a bheadh agam gurb í an mhíchothromaíocht atá ann. 

Rud a théann go smior i bhfeidhm ar chách. Míchothromaíocht a bhaineann le smacht agus cumhacht. Míchothromaíocht áiseanna agus achmhainní. Míchothromaíocht ghránna dho-mhaite atá ag dul in olcas in aghaidh an lae. 

Agus de ghnáth, níl ach an tost balbh le cloisteáil ag screadaim amach ina coinne. I gcoinne an choráis mhíchothroma seo. An córas capitileach. Tóir an bhrabúis. An gealltanas go bhfaighfaimís i gcónaí níos mó ar son níos lú. An t-inneall fáis eacnamaíochta. Agus foinse féin na deighilte móra.

Ní hionnann sin ’s a rá nach bhfuil scataí móra daoine ag troid in aghaidh na míchothromaíochta domhanda – agus éiríonn leo srian éigin a chur uirthi, cé go bfhuil siad ag fulaingt fúithi freisin. 

Ach ó thaobh an rialtais de, is annamh an dul chun cinn atá á dhéanamh. Táimse féin tuirseach. Go háirithe nuair a smaoiním ar an bPalaistín agus mé ag léamh tuarascáil na Náisiún Aontaithe – agus iad ag rá nach bhfuil aon dul chun cinn déanta i dtreo chuspóir an dá stát.

Is cuid den fadhb í an ‘réiteach’ sin, áfach, dar liom. Scéal (nó bréag) a thacaíonn leis an status quo amháin. Ag an am céanna, tá comharthaí suntasacha le feiceáil dúinn a leiríonn treo éigin eile. 

Tá rialtas Stát Sé Chontae Fhichead na hÉireann, mar shampla, tar éis teacht amach á rá go hoscailte agus go poiblí go bhfuil Iosrael tar éis seilbh de facto a ghlacadh ar thalamh iomlán na Palaistíne cheana féin. Agus is fíor sin. Agus an rud atá fíor, is tábhachtach a aithint.

Grianghraf tógtha le cead ag ócáid ​​dlúthpháirtíochta i gcathair Köln ar an 15 Bealtaine 2021

Níor fhágamar slán go fóill leis an ambasadóir Iosraelach áfach, agus is trua nár cuireadh an Bille um Ghníomhaíocht Eacnamaíoch Rialaithe (Bille na Críche faoi Fhorghabháil) fós i bhfeidhm mar gheall ar Chomhrialtas Fhianna Fáil, Fhine Gael, na nGlasaigh agusmar gheall ar an Aire Gnóthaí Eachtracha, Simon Coveney.

Ní féidir linn cur leis an uafás ag breathnú air mar ábhar spéise. Is í an Eoraip an dara bloc trádála is mó atá ag Iosrael, tar éis na Stát Aontaithe. Ba cheart dúinn ár dtionchar a úsáid chun dlí idirnáisiúnta a chur chun cinn. Mar is eol do chách. Mar a chan Cohen.

Grianghraf tógtha le cead ag ócáid ​​dlúthpháirtíochta i gcathair Köln ar an 15 Bealtaine 2021

Tá an t-Aontas Eorpach (in éineacht leis an “gcomhphobal idirnáisiúnta”) tar éis smachtbhannaí a chur ar an tSín mar gheall ar sharú ar chearta an duine i gcoinne na Moslamach Uyghur – agus gach cosúlacht air go bhfuil cinedhíothú ar siúil ansin. Céard is ciall le “dlí idirnáisiúnta” agus “nie wieder” mura ndéanaimid é a chosaint?

Ach cén fuadar atá fúthu? Fuadar ar bith, is cosúil. Ní hiad lucht an rialtais atá ag tuilleamh níos lú ná €5 in aghaidh an lae. Ní hiad siúid atá ag teitheadh ón gcogadh. Ní hiadsan atá gan dídean nó a bhfuil buairt orthu nach mbeidís in ann cíos na míosa seo chugainn a íoc.

Ní hiad atá á mbá sa Mheánmhuir. Níl iontu ach lucht an chompoird agus is cuma sa tsioc leo faoin dream eile. Tá siad ar aon intinn amháin mar is gnáth – meon an ghnó mar ba ghnáth – fiú in ainneoin na paindéime – agus tá siad ag súil go mór go leanfaidh rudaí ar aghaidh ‘á fheabhsú’ go deo. 

le feiceáil ar lampa sráide sa Köln

Cad chuige todchaí na nGael? Nó fiú todchaí an Chinne Dhaonna? Nach chun báis amháin atá muid uile seolta? Ach idir an dá linn? Bainfimis úsáid agus sult as ár gcoirp, labharaímis ár dteangacha, agus déanaimis ár seacht ndícheall chun an scrios agus an mhíchothromaíocht, anseo agus mórthimpeall orainn, a laghdú. 

Is deis í an t-am atá ag sleamhnú thart, ag pléascadh agus ag titim as a chéile anseo ’s ansiúd, agus níl aon leigheas air sin. Is ionann an deis agus an dúshlán.

Níl uainn ach an Domhan uilig. 

Agus tá an chathair fós breac le tithe folmha. Tá 36,000 i mBaile Átha Cliath amháin, más buan mo chuimhne, agus 240,000 sa stát, gan tithe saoire san áireamh. 

Ní tithe atá iontu ar aon nós – níl ann ach infheistiú. Níl ann sna tithe folmha úd ach airgead. Is seirbhís bhainc atá ann. Chuir David Graeber i gcuimhne dúinn ina leabhar Debt: the First 5000 Years nach bhfuil ann sa chóras airgid ach córas creidmheasa. 

Is léir go gcreideann muid fós sa chóras sin, mar bainfimid úsáid as lá i ndiadh lae. Anois, nach bhfuil ár lán feasa againn go bhfuil an córas féin lofa – gur contúirt bháis don chine daonna é a scarann óna chéile muid agus a scriosann an plainéad dúinn, an t-aon bhaile amháin a bheidh againn uilig feasta?

“Homes for people, not for profit”

Túr dorcha airgid, tógtha i gcathair Köln

Is do lucht an bhrabúis atá an córas tithíochta ag soláthar. Mar a thug Richard Dawkins le tuiscint tráth ina leabhar The Selfish Gene – tá lucht an chaipitil i seilbh ag an víreas caipitleach féin; agus sin atá á dtiomáint. Ar tóir níos mó ar son níos lú atáthar, de shíor. Agus tá an barr bainte amach acu dá bharr. 

Téann siad ó neart go neart, ag folmhú na gcathracha agus ag scriosadh an phlainéid, agus ag cur an mhilleáin ar an duine bocht, ar na Moslamaigh, na teifigh, na Giúdaigh, srl. 

Ligtear dóibh dul ó neart go neart. Tugtar luach saothair dóibh, m.sh. luamh nua Bezos. Ina n-éagmais siúd, daoine éigin eile a bheadh ​​ann. Mar is fadhb shistéamach atá ann. Agus cumhacht sistéamach a rialaíonn ina bhfabhar. 

Ní bheadh an saibhreas sin ar fad acu murach ár ndlíthe, ár gcóras airgidis, ár rannpháirtíocht, ár gciontacht. Tá géarghá anois ann córas eile a chruthú le chéile – córas a oireann dúinn ar fad. 

Ní leor an t-eolas sin amháin, áfach. Mar is eol do chách. Tá athrú creidimh ag teastáil uainn chomh maith, chun muid a spreagadh. Agus tá comharthaí ann – ar nós na pandéime agus blocáil an Chanáil Shuais ag an Evergreen – a mheabhraíonn dúinn go bhfuil teannais phléascacha agus laigí ann sa chóras féin. 

Is suíomhanna straitéiseacha iad seo a bhféadfadh muid ár gcumhacht féin a dhíriú orthu agus ár leas féin a chur chun tosaigh. B’fhéidir go mbainfaimis amach an lá a labhróimis an fhírinne. I mbéal agus i ngníomh. Ach is dúshlán a bheidh ann, gan aon ráthaíochtaí…

An dtiocfaidh ár lá choíche?

Le Darragh de Paor, atá ag cur faoi sa Ghearmáin i láthair na huaire

[Béarla thíos/English below]

Sa chomhrá iontach suimiúil agus tairbhiúil seo, an chéad cheann dá shórt, go bhfios dúinn, beidh gníomhaithe ó Éirinn agus ón mBolaiv ag plé an díchoilínithe.

Cé go bhfuil trí cheathrú d’Éire “díchoilínithe”, mar dhea, ní minic a phléitear tionchar rianta síceolaíochta an choilíneachais – na rudaí ar bhaist Frantz Fanon “germs of rot” orthu. Sna Sé Chontae, tá na constaicí a bhfuil an coilíneachas a chur i mbealach na Gaeilge agus an próisis díchoilínithe níos soiléire.

Beidh Feargal Mac Ionnrachtaigh, údar an leabhair Language, Resistance and Revival, a bpléann an díchoilíniú ina phobal féin i mBéal Feirste, agus Kerron Ó Luain, Oifigeach Poiblíochta Misneach, ag caitheamh súil ar chás na hÉireann.

Amhail na Gaeil, is pobal mionlaithe é an pobal Quechua na Bolaive. Ach is pobal í atá scaipthe amach thar teorainn tíortha eile i Meiriceá Theas chomh maith.

Beidh José Antonio Rocha Torrico, Uachtarán an Acadaimh Réigiúnaigh don Teanga Quechua sa mBolaiv, agus ionadaithe eile ón phobal linn chun a gcuid taithí agus saineolas ar chás na teanga úd a roinnt linn.

Samhlaítear an comhrá seo mar mhalartú tuairimí, straitéisí agus mar thógáil dlúthpháirtíochta.

Cé go bhfuil “saoirse” anois ag formhór na dtíortha a bhí greim ag stáit choilíneach orthu san am a chuaigh thart, cén fáth a mbíonn a ladar á chur ag lucht na himpireachta isteach i gcúrsaí cumhachta na dtíortha sin go fóill?

Céard é an díchoilíniú go díreach and conas gur féidir leis dul in adharca leis na stáit impiriúla? Ní hé díreach nithe fisiciúla amhail deilbh lucht na himpireachta a bhaint aníos, curaclam ollscoile a athrú, nó na boscaí poist a phéinteáil glas in áit na deirge. Dealraíonn sé go bhfuil cur chuige níos doimhne i gceist – ceann a bhaineann leis an intinn, an teanga, leis an oideachas, an daonlathas agus le cultúr laethúil na cosmhuintire.

Beidh seo, agus tuilleadh lena hais, á chíoradh sa chaint uathúil seo.

Beidh formhór na cainte i mBéarla agus beidh cuid de i nGaeilge.

Is ar Zoom a bheas an chaint – 7pm, Dé Luain, 21ú Meitheamh.

Tá cuireadh ort chuig cruinniú Zoom: Luan an 21ú Meitheamh 2021, 19:00 (Baile Átha Cliath)

Cláraigh roimh ré. Ina dhiaidh sin, gheobhaidh tú r-phost deimhnithe ina mbeidh an t-eolas maidir le theacht isteach sa chruinniú.

https://us02web.zoom.us/meeting/register/tZYrcOytqDktHNNE6aigpY6JwCUUmHhZnpve

———————–

In this interesting and necessary conversation, the first of its sort that we’re aware of, activists from Ireland and Bolivia will discuss decolonisation.

Although three quarters of Ireland is, some would say, “decolonised”, the long-term impact of colonialism on the state is hardly ever discussed – that which Frantz Fanon termed the “germs of rot” left behind by imperialism. In the Six Counties, the obstacles facing the growth of the Irish language and any process of decolonisation are more stark.

Feargal Mac Ionnrachtaigh, author of Language, Resistance and Revival, which discusses decolonisation in his own Belfast community, and Kerron Ó Luain, Publicity Officer of Misneach, will elucidate the Irish situation.

Like Irish speakers, the Quechua people of Bolivia are a minoritized community. But they are a community that is spread across a number of states in South America.

We will be joined by José Antonio Rocha Torrico, President of the Regional Academy for the Quechua Language, along with other representatives from the language community, to hear their experience and learn from their expertise in trying to save their own language.

This conversation is framed as an exchange of ideas, strategies and as a means of building international solidarity.

Although the majority of countries who suffered under the colonial states of the past have, ostensibly, achieved “freedom”, why do the imperial states continue to interfere in their affairs?

What is decolonisation exactly and how can it challenge this continued interference? Decolonisation is not simply removing the statues of the colonisers, changing university curricula or painting post boxes green instead of red. It seems to us that a deeper interpretation needs to be put centre stage – one that focuses on the mind, on language, on education, on democracy and on the daily culture of ordinary people.

This, among other questions, will be discussed in this unique talk.

The talk will mostly be in English, with some of it in Irish.

It will be broadcast on Zoom – 7pm, Monday, 21st June.

You are invited to a Zoom meeting: Monday 21st June 2021 19:00 (Dublin)
Register in advance. After registering, you will receive a confirmation email containing information about joining the meeting.

https://us02web.zoom.us/meeting/register/tZYrcOytqDktHNNE6aigpY6JwCUUmHhZnpve

Tuairiscíodh ar Thuairisc.ie le déanaí nach raibh “taifead ar bith ag Údarás na Gaeltachta d’aon chás le deich mbliana inar sháraigh comhlacht a dhualgas i leith na Gaeilge”

Léiriú soiléir é seo ar phríorachtaí, nó easpa príorachtaí, an Údaráis. Tá taighde déanta, nach féidir a shéanadh, a léiríonn an damáiste don Ghaeilge a dhéanann comhlachtaí áirithe nach bhfuil aon mheas acu ar chearta teanga.

Tá sé mar chuid de na prionsabail is bunúsaí sa bpleanáil teanga gur gá monatóireacht leanúnach a dhéanamh ar aon pholasaí le cinntiú go bhfuil sé ag feidhmiú mar ba cheart.

Fiú dá gcreidfeadh muid an leithscéal bacach (ar bhréag í, is cinnte) atá ag an Údarás “nach bhfuil an teicneolaíocht acu” le taifead a choinneáilt ar cé mhéad babhta a sháraigh chliantchomhlachtaí na coinníollacha teanga a bhaineann leis an airgead poiblí a fhaigheann siad, ní léiríonn sin ach go bhfuil siad dall ar phrionsabail na pleanála teanga!

Tá Misneach sásta seasamh suas don Údarás nuair is cuí, mar tuigeann muid méid na gciorruithe a fuair a mbuiséad le linn aimsir na déine agus na deacrachtaí eile atá acu.

Ach léiríonn an scéal seo aríst ar ais nach bhfuil an cur chuige atá acu – ag tarraingt comhlachtaí móra chun na Gaeltachta ar feadh tréimhse ghearr le deontais agus an gealltanas d’oibrithe nach bhfuil mórán de rogha eile acu ach glacadh le cac na mbainisteoirí – nach bhfuil sé feiliúnach ná éifeachtach.

Ní aon ionadh é dúinn go raibh Príomhfheidhmeannach an Údaráis ag cosaint Randox le déanaí as an r-phost aineolach a seoladh ag impí ar dhaoine bheith ag cumarsáid i mBéarla amháin.

Níl taifead acu ar líon na saraíochtaí mar níl siad ag iarraidh go mbeadh an t-eolas sin ar fáil go poiblí, ná bíodh aon dabht faoi.

Tá sé in am do na Gaeil seilbh a ghlacadh ar a dtodhchaí féin seachas a bheith ag brath ar chomhlachtaí caipitleacha. Níl cúis ar bith ann nach bhféadfaí na tionscadail céanna Gallda a mbíonn an tÚdarás ag sodar ina dhiaidh a reáchtáil ar bhonn comharchumannach Gaelach.

Is fada ó chonacsa aon scannán agus go raibh sé le rá agam ina dhiaidh gurbh é ab fhearr riamh a bhí feicthe agam. Ag Iorram feasta an gradam aibhéileach san uaimse. Is í Gaeilge na hAlban teanga an scannáin agus ‘amhrán iomartha’ is ciall leis an bhfocal ‘iorram’ sa teanga san. An fonn a ghabhann leis ‘An Cailín Álainn’, mar shampla, is amhlaidh a tógadh é sin an chéad lá ó ‘iorram’ Albanach darb ainm Mingulay Boat Song. B’shin a raibh d’eolas agam i dtaobh Iorram roimh shocrú isteach go cluthar cois tine á fhaire, pé scéal é. 

An chéad rud a rith liom faoi Iorram ansan ná a dheacra a bhí sé Gàidhlig na n-iascairí a thuiscint – níor dhealraitheach a gcuid cainte lena bhfuilimse i dtaithí ó bheith ag éisteacht go rialta le BBC Radio nan Gàidheal nó bheith ag féachaint ar BBC Alba. Agus ba ghearr gur oibríos amach cúis mo dheacrachta. Cé gur íomhánna ardchaighdeáin de Ghàidhealtachd chomhaimseartha na hAlban a cuireadh ar scáileán dúinn, is seana-thaifeadtaí béaloideasúla go léir iad na taifeadtaí atá le clos againn. Ó Inse Gall ab ea na faisnéiseoirí, i lár an fichiú haois a cuireadh faoi agallamh iad.

Ambaiste féin, oiread saibhris ná oiread líofachta, níor chuala riamh ag aon chainteoir Gàidhlig ar an gcuma san. Agus d’fhág san i dtuilleamaí na bhfo-theideal (cruinn) Gàidhlig mise don gcuid is mó. Fo-theidil Ghearmáinis, Fhraincise, Spáinnise, Iodáilise, agus Bhéarla ar fáil, leis. Ba dhóigh leat gurbh iad na Ceiltigh is mó a bheadh ag féachaint ar Iorram. Ba dheas mar sin dá mba rud é go mbeadh teacht ar fho-theidil Bhreatnaise agus ar fho-theidil Ghaeilge – agus tuigtear dom go bhfuil TG4 i mbun an scéil sin a chur ina cheart i láthair na huaire

Seanchas na hiascaireachta a fhaighimid ó thús deireadh an scannáin mar sin. I gceann amháin de na hamhráin iomartha ann, faightear nod do sheana-cheangal na hAlban le Lochlainn i dtaca le loingseoireacht de. “Bàta beag bha uasal a fhuair mi aig na Suainich” [bád beag uasal a fuair mé ó na Sualannaigh] atá mar líne in ‘Bàta Beag Mo Rùin’, agus cuirtear tús le mír sheanchais eile leis an ráiteas “uaireigin an t-saoghail bhiodh Lochlannaich a’ tighinn le bàtaichean” [uair amháin, bhíodh Lochlannaigh ag teacht le báid]. Is an-deas mar a oiriúnaíonn cóiriú ceoil Aidan O’Rourke mar thionlacan ealaíonta do bhéalaithris Iorram. 

Insítear faoi eachtraí lán tubaiste, eachtraí lán grinn. Chuirfidís Tomás Ó Criomhthain agus An tOileánach i gcuimhne do dhuine, go mór mhór sna tagairtí do na muca mara. Ach tá taobh dorcha leis na heachtraí seo, faraor. Is beag scéal a insítear dúinn nach duine a bádh is príomhghné de. Faoi mar a dúirt faisnéiseoir amháin faoina shráidbhaile féin: “’S e bliadhna ainneamh nach robh iasgair air a chall” [is annamh an bhliain nár cailleadh iascaire]. Ní duairceas go dtí é. Ar théamaí móra eile an scannáin, tá an dúnmharú institiúideach agus imirce éigeantais. Agus tharlódh gur duine de dhiaspóra na hAlban é stiúrthóir Iorram féin: Alastair Cole de bhunadh na Nua-Shéalainne ach ar léáchtóir le scannánaíocht anois é in Ollscoil Newcastle, Sasana.

Is cumhachtach í an chodarsnacht atá cruthaithe anseo ag Cole, saoi scannánaíochta; is ea, tá codarsnacht shoiléir idir corraitheacht na n-eachtraí fadó a bhfuil cur síos ó bhéal orthu sa bhfuaimrian ar láimh amháin, agus ar an láimh eile, leimhe na Gàidhealtachd sa lá atá inniubh ann a bhfuil léargas le fáil uirthi ó radharcra glé ar an tírdhreach bánaithe – sráideanna cúnga ciúine, tábhairní folmha. An saol chomh steiriúil leis na ceimiceáin lena nglantar urláir na monarchana ina bpróiseáiltear táirgí éisc lena n-easportáil amach ar fud na Ríochta Aontaithe agus níos faide i gcéin aríst. 

Ach tá idir bhród agus bheocht le haithint ar fhianaise na gcainteoirí agus ar an líofacht Gàidhlig lena gcuireann siad iad féin iúl – líofacht nach féidir a fhorbairt ach trí pháirt a ghlacadh i bpobal dlisteanach teanga. Ainneoin ar fhulaingíodar, bhíodar lán de chroí agus d’aigne. Bhíodar fadcheannach chomh maith sa tslí is go raibh siad chun cinn ar roinnt den dioscúrsa éiceolaíoch atá i bhfad níos comónta anois lenár linn féin. Thug iascaire amháin suntas, mar shampla, don díothú a bhí déanta ar speiceas amháin scadáin: “dh’fhalbh an sgadan sin. Chan eil e ri fhaighinn an-diugh idir idir” [d’imigh an scadán sin. Níl sé le fáil inniu in aon chor]. Ní bheidh a leithéidí aríst ann, mar a déarfá.

Is tráthúil go deimhin pé machnamh a eascróidh as Iorram. Cinniúint an iascaire bhig, deineadh scéal mór do san agus cás á ullmhú ar son imeacht na Ríochta Aontaithe ón Aontas Eorpach. Agus tá cursaí iascaireachta ina gcnámh spairne riamh ó tugadh an Breatimeacht i gcrích ag tús na bliana, ach ní cosúil réiteach a bheith i ndán sa ghearrthéarma nua-liobrálach so.

Scannán iontach ar fad. Eiseamláir dar féidir a chur i gcrích ach úsáid chruthaitheach a bhaint as an mbunábhar eitneagrafaíoch atá ann. Ná bacaíg Seaspiracy in aon chor, féachaíg ar Iorram anocht!

~ An Dr. Seaghan Mac an tSionnaigh. Tá Seaghan ina aistritheoir leis an gCoimisiún Eorpach faoi láthair.

Tar éis an Chogaidh Fhada sna Sé Contae agus an ardú tuisceana, ní hamháin ar stair fhada an choilíneachais sa tír seo, ach ar ról lárnach na Gaeilge sa streachailt ina choinne sin, i measc phobal náisiúnach Thuaisceart na tíre, ní nach ionadh go gcloistear an Ghaeilge go rialta ar shráideanna Bhéal Feirste. 

Murab ionann le mórchathracha eile na tíre, tá an Ghaeilge láidir go maith ann, mar thoradh ar thréanobair gníomhaithe teanga le tamaillín maith de bhlianta anuas. 

Ach gné amháin den bhorradh seo gur fiú aird a dhíriú air ná an leas atá á bhaint as an nGaeilge chun tairbhe a bhaint as an ardú tuisceana agus meanmain i measc phobail Thuaisceart na tíre. 

Cé gur fíor, gan dabht, gur le ’chuile dhuine an Ghaeilge, cibé áit arbh as dóibh nó cibé post atá acu, ní mór dúinn a bheith airdealach ar na dóigheanna ina mbaineann lucht an rachmais úsáid as an teanga chun a spriocanna géilleagracha féin a bhaint amach – spriocanna nach bhfuil i gcónaí ar leas pobal mionteanga. 

Nuair a fheictear comharthaí dátheangacha in ollmhargaidh Shasanacha agus in oifigí gníomhaireachta eastáit in Iarthar Bhéal Féirste, meabhraítear dúinn an ráiteas a rinne an Conghaileach tráth: 

“Ní móide nach bhfeicfimid tóraithe d’fhostóirí Éireannacha ag cur a gcuid monarchaí dúshaothair faoi choim na meirgí flannbhuí agus na tiarnaí talún faoi réim an rialtais dúchais ag baint deatach as scal gréine an Oileáin Iathghlais chun a gcuid ainchíosa sna hothrais de bhailte na tíre a cheilt orainn.”

Is fiú dúinn smaoineamh ar lucht an rachmais Gaelach – na gníomhairí eastáit atá ag ardú cíosa agus praghasanna tí ar lucht oibre na tíre seo sa lá atá inniu ann sa dóigh chéanna is a bhí an tráth sin a dúirt an Conghaileach an méid sin thuas – mar “bourgeoisie náisiúnta”, mar a chuir an teoiricí Franz Fanon orthu ina leabhar cáiliúil Daoir na Cruinne (The Wretched of the Earth).

Mar a dúirt Fanon, agus é ag déanamh cur síos ar an meánaicme náisiúnta a thagann chun cinn i tíortha iarchoilíneacha tar éis na streachailte in aghaidh an chórais choilínigh – rud atá le brath i dTuaisceart na hÉireann faoi láthair, áit a bhfuil meánaicme nua eacnamaíoch agus pholaitiúil tagtha chun cinn sa bpobal náisiúnach:

“Ní bhíonn an bourgeoisie náisiúnta de na tíortha tearcfhorbartha [agus áirítear Béal Féirste mar cheann des na ceantracha leis na rátaí bochtanais is airde in Iarthar na hEorpa, gan dabht sa chatagóir sin] gafa le déantúsaíocht, le cumadh, le tógáil ná le hobair, is do ghníomhaíochtaí idirmheánacha go hiomlán a bhíonn siad tugtha. 

Is cosúil gurb é an sprioc is giorra dá gcroí a bheith ag reáchtáil agus a bheith páirteach sa gcambheart… 

Ní bhaineann an aidhm atá ag an bourgeoisie leis an náisiún a athrú; baineann sé, go bunúsach, le bheith mar idirghabhálaí idir an náisiún agus an caipitleachas, gan srian ach fé cheilt, a chuireann air féin inniu cuma an nuachoilíneachais. Beidh an bourgeoisie náisiúnta sásta a bheith ina ghníomhaire gnó an bourgeoisie iartharach.”

Tá sé rí-shoiléar nach bhfuil i ngníomhairí eastáit agus ligin ach leagan eile den “bourgeoisie náisiúnta” sin atá ag iarraidh an ról lárnach a imríonn an Ghaeilge anois i measc phobail Bhéal Féirste a chur chun a leasa féin. 

Mar Ghaeil atá tiománta d’athbheochan na Gaeilge i ngach gné den saol (saol trí Ghaeilge atá uainn, dar ndóigh) is fiú dúinn a bheith amhrasach faoi iarracht ar bith míleas a bhaint as an teanga, ach go háirithe nuair is iad na daoine agus an aicme chéanna atá ag cur cíosanna agus praghasanna tithe ár bpobail in airde atá ina bhun sin.

Ar fud na hÉireann, ní hamháin i gcathracha móra na tíre, ach i gceantracha tuaithe agus Gaeltachta, agus fiú amháin ar na hoileáin thiar, tá ganntanas mór tithíochta ar phraghas réasúnta. 

Is iad na cúiseanna céanna atá leis sin i ngach áit – cíosanna arda, praghasanna arda, ganntanas tithíocht phoiblí agus sóisialta, infheisteoirí ag ceannach tithe mar thithe saoire nó mar réadmhaoin infheistíochta, deacrachtaí ó thaobh ceadúnas pleanála a fháil, agus tithe á bhfágáil tréigthe go forleathan. 

Tá an ghéarchéim tithíochta ar cheann des na cúiseanna is mó nach féidir le daoine óga ó na ceantracha seo cur fúthu sa Ghaeltacht agus a gclanna a thógáil ann. 

Más saol trí Ghaeilge atá uainn, is mithid dos na pobail Ghaelacha sin an deis a bheith acu cur fúthu san áit gur mhian leo, bíodh sin sna Gaeltachtaí tuaithe nó sna cathracha móra.

Ní haon chomhghuaillithe linn sa streachailt seo na tiarnaí talún ná a gcuid gníomhairí.

Fáilteoimis roimh fheiceáileacht na Gaeilge i measc an phobail, ach ná cuirimis aon dallamullóg orainn féin maidir le cé hiad siúd a bhfuil leas na Gaeilge agus a pobail trí chéile mar sprioc acu agus cé hiad siúd nach bhfuil uathu ach brabach a bhaint as an dteanga. 

Mar a rinne Máirtín Ó Cadhain ina léirmheas ar Ghluaisteacht na Gaeilge, nílimid ach ag dearbhú an chogadh aicmíocht atá ar bun cheana féin. Is iad, mar a dúirt sé, na Petie O’Sheas, na Fullers, agus óstáin na Rosa, agus is iad, dar linne, leithidí Northern Property sa lá atá inniu ann, atá ag cur an chogaidh sin, “dhá fheidhmiú go nimhe neánta ó lá go lá agus ó bhliain go bliain in aghaidh na haicme íochtair agus a gcultúir.”

Ina n-aghaidh siúd ar mian leo míleas a bhaint as an teanga, tá moladh an Cadhnaigh an tráth sin fós ina cheart fosta:

“An áit is tréine an dushlán in aghaidh an rachmais, in aghaidh na héagóra, ar son na bhfann agus na mbocht, bíodh fáinne Gaeilge an Choirnéil le feicéail agus leas dá bhaint as anois nár shamhlaigh an Coirnéal ariamh.” 

Mar a dúirt sé i leith slánú na Gaeilge – “Ní féidir an slánú seo a dhéanamh ach le Athghabháil na hÉireann – seilbh na hÉireann agus a cuid maoine uilig a thabhairt ar ais do mhuintir na hÉireann.” Nílimid den tuairim gur aon chabhair chuige sin a gheobhaimid ó Northern Property.

(English/Sacs-Bhéarla below/thíos)

Maíonn Ollscoil na hÉireann, Gaillimh, mórtas an tsaoil as gurb í an ollscoil is Gaelaí ar dhroim an domhain ar fad. Ní fíor sin ná baol air, go deimhin. Cé gur thograíodar fógraí oifigiúla dátheangacha a chur amach le déanaí, is in aimhréir atá a cleachtadh teangeolaíoch, ní airímid scaipthe gan téagar. 

Tá an cinneadh is déanaí, an riachtanas Gaeilge d’fhoireann na hOllscoile a chealú, á bréagnú agus a chruthú gur béalghrá ar fad iad na comharthaí dátheangacha, an Scéim Teanga agus na polasaithe Gaeilge oifigiúla ar fad, gur briathra gan bhrí iad nach sásaíonn, ná ní shásóidh, muid. 

Is masla agus buille boise é seo in aghaidh bhaill Fhoireann na hOllscoile a chaith dúthracht mhór leis an nGaeilge a fhoghlaim agus a d’fhreastal ar ranganna Gaeilge, agus iad á dhéanamh sin taobh amuigh dá gcuid uaireanta oibre agus ag íoc astu as a bpócaí féin, níos minice ná a mhalairt. 

Ar an taobh eile den scéal, ach an-chosúil go deo, níl an chuma ar Chomhaltas na Mac Léinn go bhfuil an tsalacharaíl de pholasaí Gaeilge féin acu; is uathu a fhaightear r-phoist Bhéarla amháin agus iad ag fógrú imeachtaí agus gníomhaíochtaí. Is dócha go gceapann siad go bhfuil siad ionchuimsitheach trí neamart a dhéanamh sa nGaeilge ina leithéid d’fhógraíocht? 

A cheartmhalairt an fhírinne, óir is neamart ar chuid mhór de phobal na mac léinn atá ann agus déantar an deis a cheilt ar na mic léinn gan Ghaeilge chun an bhundúil seo de shaol na hOllscoile a fheiceáil agus a bheith páirteach inti. 

Tá fianaise dhamanta ann gur comhlacht frith-Ghaeilge tríd is tríd é Comhaltas na Mac Léinn, dream atá dúghafa leis an airgead, le brabús agus le cumhacht. Dhúnadar Caife na Gaeilge in Áras na Gaeilge de bhithinn a gcuid aineolais féin ar an airgeadas agus ar an gcultúr fré chéile agus ba ar an mbainistíocht agus ar an gcosmhuintir ag an gcuntar a cuireadh an milleán. 

Ní ach tar éis agóidí a d’eagraigh an Cumann Gaelach, tar éis mhíshástacht ghlórmhar bhaill fhoireann agus mhic léinn na hOllscoile, agus tar éis feachtais litreacha ag na mic léinn, cuid acu ag diúltú an tobhach mac léin bliantúil a íoc, agus tar éis idirghabháil údaráis na hOllscoile faoi dheireadh is faoi dheoidh, a thuig an Comhaltas an dearg dhánacht dhall a rinneadar, cheapfá, agus deonaíodh an t-aon spás lán-Ghaeilge ar an gcampas a athoscailt, an t-aon spás fíor-lán-Ghaeilge i gCathair na Gaillimhe ar fad, is dócha. 

Is printísigh de pholaiteoirí iad ceannairí an Chomhaltais, líon mór díobh ina gcinneadóirí stáit amach anseo, agus is ag buanú na diceatóime claonpháirtíní mífheidhmiúla a bheas céatadán nach beag díobh, déscaradh bréige atá ag cur pairilise ar dhaonlathas na hÉireann ó thús báire. 

Maidir le teanga na Gaeilge taobh istigh den Ollscoil fré chéile, déanann OÉ Gaillimh aithris agus athléamh náireach ar pholasaithe Phoblacht na hÉireann ó bhunú an Stáit i leith. 

Éist leis seo, a Chiaráin Ó Dochartaigh, a Úachtarán Údarás na hOllscoile, agus tusa, a Mháire Geoghegan-Quinn, a Chathaoirleach, ní stadfaidh muide, Misneach in éineacht le pobal Gaeilge Ollscoil na hÉireann, Gaillimh, go dtí go stadfaidh an Ollscoil as ár bpobal a mhilleadh, go dtí go stadfar as muide a mhaslú lá i ndiaidh lae, bliain i ndiaidh bliana, go dtí go ndearbhóidh sibhse go mbí áit bhuan sheasmhach do theanga na Gaeilge sna curaclaim agus sa bhfoireann agus sna seirbhísí ar fad atá ar chúram na hOllscoile. 

Caithfear seo a chumhdú agus a shonrú i sainliosta oibleagáidí agus dualgas i gCairt a chuirfeas an Ollscoil faoi bhuancheangal maidir leis an nGaeilge agus a pobal. Táimid faoi réir tabhairt faoi ghníomh radacach leis an sprioc seo a bhaint amach. Éistigí linn!

—–

The Irish language in NUIG – Language Requirements for University Staff rescinded

NUIG pride themselves on being the most Gaelic university in the universe! Although they recently graciously started sending out official announcements bilingually, their linguistic practise is inconsistent, not to say scatter-brained and vacuous. 

Their latest decision to drop the Irish language requirement for staff belies the fact that all the bilingual signage, the Scéim Teanga and all of the official Irish-language policy is mere lip-service, which does not and will not satisfy us. 

It is an insult and a slap in the face to the University’s staff who have been diligently learning Gaeilge and attending courses, more often than not outside their working hours and at their own expense. 

On the other hand, albeit very similarly, Comhaltas na Mac Léinn, OÉ Gaillimh NUI Galway Students’ Union do not seem to have a linguistic policy at all; they regularly send out English-only e-mails when they advertise events and activities. 

Perhaps they think they are being inclusive by disregarding the Irish language in such announcements? The very opposite is true as they disregard a substantial part of the student community and deprive non-Irish-speaking students of the opportunity to see and interact with the Irish-language element of the University. 

Comhaltas na Mac Léinn have previously proved themselves to be, by and large, an anti-Irish-language body, who are obsessed with money, profit and power. They shut down Caife na Gaeilge in Áras na Gaeilge due to their own financial and cultural illiteracy, blaming management and the little people at the counter. 

Only after protests organised by An Cumann Gaelach, staff and students’ vociferous opposition, and a letter campaign from individual students, some of whom refused to pay the annual student levy, and after a tardy intervention of the University’s authorities, did they appear to realise their temerity and deigned to reopen the single Irish-language community space on the campus, if not in the whole City of Galway.

The leaders of the Comhaltas are politicians in training, a substantial number of them future decision-makers and a significant percentage of them will become perpetuators of the dysfunctional partisan dichotomy that has paralysed Irish democracy since its inception. 

As regards the Irish language in the University as a whole, NUIG mimics, or rather apes, the policies of the Irish Republic since day one. 

Listen to this, Mr President of Údarás na hOllscoile, Ciarán Ó Dochartaigh, and you too, Ms Cathaoirleach Máire Geoghegan-Quinn, we, Misneach in union with the Irish-speaking community of Ollscoil na hÉireann, Gaillimh, shall not stop until the University stops ruining our Gaeilge community, until it stops insulting us day after day, year after year, until you vouch that there be a secure and permanent position for the Irish language, as regards all the curricula, the staff and the services that the University is responsible for. 

This must be enshrined and stipulated in a list of specific and permanent obligations and duties in a binding Charter of the University. We are ready to take radical action to achieve this objective. Éistigí linn!