Sa tsraith alt seo, déanfar anailís ar ghnéithe áirithe den ghéarchéim chorónach. Ina theannta sin, leagfar síos fís dhearfach den cineáil sochaí atá de dhíth chun a leithéid de ghéarchéim a sheachaint arís sa todhchaí.

An babhta seo, breathnófar ar na Sé Chontae.

Má chuirtear an méid atá déanta ag Varadkar ó dheas i gcomórtas leis an méid atá déanta ag Boris Johnson tá sé fíor le rá go bhfuil an Tóraí Éireannach chun cinn. Ach an bua é sin i ndáiríre nuair a bhí Johnson sásta polasaí cinedhíothach a chur i bhfeidhm tríd an “imdhíonacht tréada”?

Ardaíonn sé seo ceist eile, dar ndóigh; ceist na críochdheighilte. Ar oileán mar Éire, agus an teorainn mar atá, tá sé go hiomlán craiceáilte dhá pholasaí éagsúla a bheith i bhfeidhm chun dul i ngleic leis an ráig seo.

Le beagnach seachtain bhí páistí sna Sé Chontae ag freastal ar scoil, fad is a bhí ordú tughta sna Fiche Sé Chontae gach institiúid oideachais fanacht dúnta.

Tá na hAontachtóirí, mar is gnách leo, ag cruthú scéal seicteach as an ngéarchéim seo. Ar eagla go mbeadh polasaithe ciallmhara i bhfeidhm sa dá stát, is é sin le rá sa tír ina iomláine, tá an DUP ag cloí le polasaithe craiceáilte Johnson. 

Ní chaithfear leo go cineálta sna leabhair staire a scríobhfar amach anseo.

Dar ndóigh, níl spéis ag Tóraithe Shasana ach ina dtír agus ina n-uasaicme féin. Tá seo á chur ar shúile daoine sna Sé Chontae, gnáth Phrotastúnaigh ina measc, faoi láthair. 

D’fhéadfadh impleachtaí a bheith aige seo don Ríocht Aontaithe sa todhchaí.

Tá an phaindéim dhomhanda is tromchúisí le breis is céad bliain buailte orainn. Níl ráig víreasach mar an víreas corónach feicthe againn le fada an lá. Scaip an Fliú Spáinneach fud fad na cruinne i 1918-1919 agus meastar gur mharaigh sé thart ar 100 milliún duine.

Dar ndóigh, tá cúrsaí leighis agus eolaíochta imithe i bhfeabhas go mór ó shin. Ach an bhfuil stáit an domhain, an dá stát in Éirinn ina measc, in ann déileáil leis an ráig chorónach seo?

Tá an tSín ag dul in adharca le COVID-19 le roinnt míonna anuas. Tá an Iodáil buailte go dona ó thús Mí an Mhárta agus an scéal ag éirí níos measa lá i ndiaidh lae.

Níl cúrsaí ach ag dul in olcas in Éirinn i láthair na huaire. Níl cuma mhaith ar chúrsaí mar atá agus drochthuar ar a bhfuil i ndán dúinn mar phobal. Ní fiú an fhírinne shearbh a cheilt.

Sa tsraith alt seo, déanfar anailís ar ghnéithe áirithe den ghéarchéim corónach. Ina theannta sin, leagfar síos fís dearfach den cineáil sochaí atá de dhíth chun a leithéid de ghéarchéim a sheachaint arís sa todhchaí.

An babhta seo, breathnófar ar na Sé Chontae Fichead.

Tá an córas sláinte sna Sé Chontae Fichead in Éirinn ina bpraiseach cheana féin. I ndiaidh blianta de pholasaithe na déine, tá ganntanas banaltraí, dochtúirí agus lucht cúram leighis phroifisiúnta trí chéile.

Cailleadh deis iontach san Eoraip i gcoitinne dul i ngleic leis an ráig sular scaipeadh é go forleathan. In Éirinn, d’fhéadfadh rialtas an Sé Chontae Fhichid eitiltí ón Iodáil agus an Mór Roinn a chosc. 

Ina áit sin, ligeadh do dhaoine a bhí ag teacht ó na réigiúin ba mhó buailte ag an víreas bogadh go saor fud fad an stáit, gan iad a chur ar coraintín.

Nuair a tharla féile Cheltenham chuaigh na mílte Éireannach trasna go Sasana. Bhí saineolaithe agus dochtúirí leighis ag impí ar an rialtas gan ligint dóibh teacht ar ais gan beartas slándála a chur i bhfeidhm. Ní dhearnadh tada.

Cén fáth ar fheidhmigh an rialtas sa chaoi seo? I mbeagán focal, an t-airgead ba chúis leis. D’fheidhmigh Varadkar, Coveney agus Harris go mall mar nach raibh siad sásta aghaidh a thabhairt ar lucht an rachmais. 

Bhí buairt orthu cur as do leithéidí Michael O’Leary agus Ryanair.

Bhain an smaointeoireacht chéanna leis an bhfógra fíormhall acu go ndúnfaí tithe tábhairne agus bialanna. Tugadh tús áite don gheilleagar agus fágadh sláinte an phobail in áit na leathphingine.

Tá Varadkar anois á mholadh de bharr óráide a thug sé – óráid inar chur sé athleagan ar ráiteas a rinne Winston Churchill. 

Fós féin tá Varadkar ag moilleadóireacht. Tá páirtithe den eite chlé ag éileamh go ndúnfaí gach rud, seachtas na seirbhísí riachtanach, síos. 

Tá an rialtas ag diúltú seo a dhéanamh de bharr an chostais airgid. Cuimhnigh nár chuireadh Lá ‘le Phádraig ar ceal go dtí gur tháinig brú ollmhór ón bpobal.

Tá Varadkar anois ar chúl Boris Johnson fiú ó thaobh na srianta atá i bhfeidhm sna Sé Chontae Fichead. Tá na mílte oibrithe, fir go príomha, fós ag obair ar láithreacha tógála, mar shampla. Ní seirbhís riachtanach é sin, is léir.

Beidh costas daor ó thaobh líon iad siúd a bheas básaithe i gceann seachtaine nó coicíse mura ndéantar srianta níos déine a chur i bhfeidhm agus má leanann daoine ag bailiú ina sluaite i bpáirceanna agus ar an trá.

Is fiú go mór don phobal brú a chur trí r-phoist a sheoladh chuig na teachtaí dála agus a bheith gníomhach ar na meáin shóisialta chun iallach a chur ar Varadkar agus an rialtas gluaiseacht níos sciobtha.

Tá borradh tagtha faoin gceardchummanachas agus an ghníomhaíocht ar champais ollscoile na tíre le roinnt míonna anuas. Tá géarghá lena leithéid i ndáiríre, óir tá slad déanta ar an maoiniú atá curtha ar fáil do lucht teagaisc ollscoile agus mic léinn ó tharla an ghéarchéim eacnamaíochta i 2008.

Tá roinnt mhaith ceisteanna ag dó na geirbe. Ó thaobh na teagascóirí de, lucht taighde dochtúireachta ina measc, tá cúrsaí pá agus coinníolacha oibre go hainnis ar fad. Maraon leis na múinteoirí bunscoile agus iarbhunscoile tá éagothromaíocht pá ann ó 2011.

Tá duine ar bith a earcaíodh i ndiaidh 2011 ar phá i bhfad níos ísle ná iad siúd a bhí ann roimhe. Go bunúsach, is iad an t-aos óg atá síos leis. Agus, mar is eol dúinn, tá cúsaí tithíochta agus go leor eile ina dheacreacht cheana. Meascán marfach is ea an pá íseal agus an chíos ard.

Anuas air seo uilig, tá go leor éiginteachta ó thaobh na gconarthaí de. Cuirtear go leor de na teagascóirí óga ar chonarthaí ar théarma seasta, agus ní bhíonn siad in ann pleanáil ó thaobh cúrsaí tithíochta nó saoil de dá bharr.

Tá cúrsaí tithíochta ina chnámh spairne do na mic léinn chomh maith. Tá mic léinn in ollscoileanna i mBaile Átha Cliath, Corcaigh, Gaillimh agus áiteanna eile nach iad tar éis éirí amach i gcoinne ardaithe cíosa ar lóistín ollscoile.

Shílfeá, mar sin, go mbeadh easpa maoiniú ón rialtas ag cruthú deacreachtaí do na hollscoileanna. Bheadh an ceart agat. Tá cúrsaí imithe in olcas le tamaill agus na ceardchumainn ag lorg infheistíocht mhór don earnáil tríú leibhéal i gcónaí. 

Ach, níos measa fós, bíonn ollscoileanna áirithe ag caitheamh airgid ar bhaoth-thograí. Cur i gcás UCD, áit ar chaith an t-Uachtarán, Andrew Deeks, na milliúin euro ar “chlub alumni” agus ar athchóiriú a dhéanamh ar a oifig féin fad agus atá mic léinn á dhíbirt ón oideachas ar an tríú léibheál de bharr na heaspa títhíochta.

Tá mic léinn agus teagascóirí bréan den chineál éagothromaíochta seo agus tá siad ag seasamh an fhóid ina coinne. Tá grúpaí feachtais, ceardchumainn agus aontais na mac léinn i ngach cearn den tír tar éis agóidí bríomhara agus forghabhálacha a chur ar bun le tamall anuas. 

Ardú pá do na teagascóirí agus deireadh leis na hardaithe cíosa do na mic léinn atá mar éilimh ag an ngluaiseacht nua seo.

Ar an bhformhór, níl lucht ceannasaíochta na hollscoileanna ag éisteacht leis na héilimh ó dhream ar bith. Mar sin féin, is léir go bhfuil tuiscint ann i measc lucht na feachtasaíochta gur troid níos fada a bheas i gceist. 

Is cath é seo a mbeidh impleachtaí fadtéarmacha aige ar saol na hollscoile amach anseo. Caithfear é a bhuachaint.

Tá feachtas ar bun i nGaillimh faoi láthair le stop a chur le hordú díbeartha atá le teacht do bheirt fhear atá ina gcónaí in ionad soláthar díreach sa chathair le 3 bliana anuas. 

Roimhe sin chuala muid faoin gclann i gCorcaigh a raibh leis an ordú céanna a fháil ach i ndiaidh feachtais mhóir d’éirigh leo stádas cead fanachta a fháil. Níl ansin ach sampla fíorbheag de na daoine atá ag fáil ordaithe díbeartha. Tá 39 ionad soláthar díreach in Éirinn anois. 

Tá an-chuid eile ag fáil na n-ordaithe céanna ach bíonn faitíos orthu scéal mór a dhéanamh as. Ní fheictear dóibh go bhfuil aon bealach thart air agus fágann siad go ciúin agus go hiondúil faoi dhorchadas na hoíche – an t-am a thagann na húdaráis le hiad a dhíbirt as an tír. 

Ag tús Mhí Feabhra d’fhógair an eagraíocht MASI (Movement of Asylum Seekers in Ireland), atá ag obair le teifigh in Éirinn, gur chuala siad faoi bhean ón bPacastáin atá le hordú díbeartha a fháil. Tá an bhean i ndiaidh seacht mbliana a chaitheamh in ionad soláthar díreach. 

Tá na daoine seo i ndiaidh maireachtáil in ionaid olc le coinníollacha uafásacha ar feadh na mblianta agus, go tobann, caithfidh siad an tír a fhágáil. 

Tagann siad go hÉirinn ag lorg saoil níos fearr. Ní hamháin nach bhfaigheann siad sin sna hionaid seo, ach bíonn orthu fanacht ar feadh blianta sula bhfaigheann siad amach an mbeidh cead acu fanacht nó nach mbeidh. 

Ní thagann daoine go tír nua mar theifeach le ham a chaitheamh i ndrochchoinníollacha toisc go bhfuil rogha eile acu. Bíonn orthu ’chuile rud atá ar eolas acu a fhágáil ina ndiaidh; teaghlaigh, páistí, cairde agus eile.

Tá eagraíochtaí cosúil le MASI agus Comhairle Dídeanaithe na hÉireann ann le tacú leis na teifigh i mbealach ginearálta. I nGaillimh tacaíonn an eagraíocht GARN (Líonra Frith-Chiníoch na Gaillimhe) leo agus tá feachtas ar bun le deireadh a chur leis an gcóras soláthar díreach sa stát ina iomláine. Tá tuilleadh eolais faoi sin ar an leathanach Facebook Say No to Direct Provision Ireland.

Tá na heagraíochtaí seo ag déanamh sárobair, ach ní leor é! Taispeánann cás an teaghlaigh i gCorcaigh go bhfuil gá le tacaíocht an phobail le cinnte a dhéanamh de go gcuirtear stop le hordaithe díbeartha. 

Is léir ón scéal sin gur chuir an phoiblíocht brú ar an aire rialtais agus gurb é sin an fáth, nó ceann acu, gur bheartaigh sé cead fanachta a thabhairt don teaghlach seisir sin, ceathrar mac agus beirt thuismitheoirí.

Poiblíocht an rud is mó atá ag teastáil ó Theo agus ó Mdu i nGaillimh faoi láthair, poiblíocht agus brú a chur ar na hairí rialtais – nuair a thagann siad i gcumhacht. Caithfimid cinnte a dhéanamh de nach mbeidh muid ag rá amach anseo gurb iad na hionaid soláthar díreach Neachtlanna Maighdilíneacha na linne seo.

Is dócha gur chúis iontais d’achan dhuine iad torthaí an toghcháin, Sinn Féin san áireamh. Níor sheas ach 42 iarrthóirí don pháirtí, a bhuaigh 37 suíochán sa 33ú Dáil. Mar chomparáid, sheas 84 iarrthóir faoi bhrat Fhianna Fáil, a bhfuil 38 suíochán acu ann nuair a chuirtear suíochán neamhiomaidh an Chinn Comhairle san áireamh.

Ní léir cén sórt rialtais a bheas againn go fóill, is é sin muna ngairtear toghchán eile. Agus Fine Gael ag seasamh siar ón mhargaíocht pholaitiúil áfach, ba dheacair a chreidbheáil nach mbeidh ról lárnach ag Sinn Féin i gcibé rialtas a thiocfas chun cinn.

Tá neamhghníomhaíocht Fhine Gael i leith na Gaeilge cáinte go forleathan. Dúirt Catherine Connolly, atofa mar Theachta Dála i nGaillimh Thiar, gur gá don chéad rialtas eile an ghéarchéim shóiléir sa Ghaeltacht a aithint.

Tá Seán Kyne, an tIar-Aire Stáit don Ghaeltacht, i ndiaidh a shuíochán féin a chailliúint sa Dáilcheantar chéanna. Agus is maith an rud é sin. Shéan Kyne go raibh géarchéim ann sa Ghaeltacht ar chor ar bith. Bhí agóid ag Misneach lasmuigh dá oifig i gCathair na Gaillimhe anuraidh mar gheall ar an neamart sin.

Ach ar bhua don Ghaeilge é bua seo Shinn Féin?

Bhí Misneach i láthair nuair a seoladh polasaí Gaeilge Shinn Féin in 2018. I measc beartais láidre eile, tá maíte ag an pháirtí go ndéanfaidh siad athbhreithniú ar an Straitéis 20 Bliain don Ghaeilge, go gcuirfear níos mó maoinithe ar fáil chun an straitéis a chur i ngníomh, agus go dtreiseofar ról maoirseachta an Choimisinéara Teanga air.

Ar ndóigh, i ndiaidh blianta neamhairde, chuirfeadh pobal na Gaeltachta agus na Gaeilge fáilte roimh aon pholasaí nua forchéimnitheach i leith na teanga.

Mar a gcéanna le muintir na hÉireann ina iomláine, tá muid braon d’easpa gníomhaíochta Fhine Gael agus Fhianna Fáil ní hamháin i leith na Gaeltachta ach i leith na ngéarchéimeanna títhíochta, sláinte, agus aeráide chomh maith.

Agus an rogha againn idir athrú agus fanacht mar atá, roghnaigh an stát an t-athrú.

Bíodh sin mar atá, níl i mbeartais Shinn Féin i ndáiríre ach cur chuige “ciallmhar”. Ach i ndiaidh blianta de rialtais a chur le, seachas i gcoinne, mórfhadhbanna na tíre, bíonn cuma thar a bheith radacach ar an chiall.

Is cosúil gur shíl lucht an rachmais amhlaidh fosta. Fiú roimh an toghchán foilsíodh ailt in Éirinn agus go hidirnáisiúnta a thug rabhadh d’infheisteoirí nach mbeadh an luach céanna ag fiacha na hÉireann faoi rialtas Shinn Féin dóibh agus a bhí faoi stiúr Fhine Gael.

Is é sin, gur baol nach ar mhaithe leis an bhrabús amháin a rialófaí Éire dá mbeadh páirtí eile i gceannas uirthi.

Bhí bagairt indíreach le brath sna hailt chéanna. Dúradh amhlaidh faoin Ghréig sula dtáinig Syriza chun cumhachta ann, tráth a bhfaca muid uilig an caipitleachas á chosaint féin beag beann ar thoil dhaonlathach, ná leas, na cosmhuintire.

Agus na seanbhagairtí doiléire céanna faoin stocmhargadh agus infheistíocht dhíreach eachtrach á bhfógairt arís ag na meáin, ní mór dúinn a chuimhniú nach féidir linn brath ar an pholaitíocht pharlaiminteach amháin chun athruithe móra a bhaint amach. 

Cé go mbeadh polasaithe Shinn Féin i bhfad ní b’fhearr don ghnáthdhuine ná cúig mbliana eile d’Fhine Gael ná d’Fhianna Fáil, is é ceacht na Gréige ná nach dtiocfaidh an t-athrú suntasach atá uainn ón bharr anuas.

Ón bhun aníos amháin a thiocfas sé.

Mar sin, bímis eagraithe, bímis glórach, agus bímis gníomhach. 

Léirímis dár gcuid teachtaí nua Dála nach nglacfaidh muid le haon philleadh ar an tsean-ré, go bhfuil Éire nua, cothroime uainn. Ag an am chéanna, bímis gníomhach inár bpobail féin, go dtógfaidh muid ar an mheon fhoscailte, fhorásach atá nochta arís ag muintir na hÉireann.

Tá go leor daoine ann a chuirfeas i gcoinne aon dhul chun cinn sa tír seo. Ní raibh sa toghchán ach tús na hoibre.

Seasann Misneach gualainn ar ghualainn le gnáthbhaill Aontas Mhúinteoirí Éireann agus iad ag dul amach ar stailc inniu, Dé Máirt an 4ú Feabhra.

Tá an tAontas ag éileamh íocaíochtaí cothroma do mhúinteoirí ach scálaí páigh a chur ar ais ag na leibhéil a bhí i bhfeidhm roimh an 1ú Eanáir 2011. Beidh baill Misneach ar múinteoirí iad timpeall na tíre ag seasamh lena gcomhghleacaithe ar an líne phicéid.

Naoi mbliana ó shin, i gcroílár na géarchéime eacnamaíocha agus polasaithe déine an rialtais, glacadh isteach scála páigh míchothrom d’iontrálaithe nua.

Ciallaíonn sé seo nach bhfuil múinteoirí a thosaigh sa ghairm ó 2011 i leith ag fáil an tuarastal céanna is atá múinteoirí a thosaigh roimhe sin.

Ní múinteoirí óga amháin atá thíos leis, ach múinteoir ar bith a thosaigh ag obair sa phost ón mbliain sin ar aghaidh. Is cuma cé mhéad blianta d’aois nó de thaithí oibre i ngairm éagsúil atá acu. Is cuma cé mhéad ball clainne atá le cothú acu.

Agus ollthromlach 92% de na vótaí a caitheadh i bhfábhar na stailce, is léir go bhfuil na múinteoirí braon de bheith ag fanacht ar an rialtas ceist an pháigh mhíchothroim a chur ina ceart.

Tá neart múinteoirí ag fanacht anois le naoi mbliana anuas go dtiocfar ar réiteach. Idir an dá linn, tá fás gan srian tagtha ar chostais mhaireáchtála, go háirithe costais tithíochta.

Ní nach ionadh go bhfuil an cinneadh déanta anois acu dul i mbun gníomh dhírigh thionsclaíoch.

Tharais sin, tá an dara cheardchumann múinteoirí is mó sa tír – Cumann na Meánmhúinteoirí, Éire – tar éis treoracha a thabhairt dá bhaill gan aon ranganna a chlúdach dá gcomhghleacaithe AMÉ fad is atá siad amuigh ar stailc, agus tá siad ag cur vóta ar son stailce os comhair a mball féin freisin.

Ní in Éirinn amháin atá an lucht oibre ag baint leasa as an uirlis cogaidh is láidre atá againn – an stailc.

I measc scéalta an duarcais agus an éadóchais a scaiptear sna meáin chumarsáide – faoi ghéarchéim na haeráide agus fás na heite deise – is minic nach dtagann na scéalta faoinár gcumhacht féin mar phobal chun cinn.

Ar ceann díobh sin is ea scéal a tháinig amach ar an 8ú Eanair, san India. Seo tír atá – de réir na scéalta sna nuachtáin – faoi smacht iomlán ag rialtas seicteach, deis-eiteach Narendra Modi, ach inar reáchtáladh an stailc ba mhó i stair an chine daonna le cúpla seachtaine anuas.

Bhí breis is 250 milliúin oibrithe, baill de ceardchumainn uile na tíre, amuigh ar na sráideanna agus iad ag agóid in aghaidh polasaithe déine agus dlíthe ciníocha rialtais Modi.

Tuairiscítear go minic sna Stáit Aontaithe faoi bhagairtí chogaidh agus fás na eite-dheise faoi rialtas Trump, ach tá rabharta radacach stailceanna mhúinteoirí ag tarlú le bliain nó dhó anuas.

Is iad gnáthbhaill na ceardchumainn múinteoireachta, a bhí toillteanach céimeanna níos radacaí a ghlacadh ná mar a bhí maorlathas láraithe a gceardchumann féin, atá ag déanamh dul chun cinn leis na stailceanna sin.

Ar an gcéad ceann acu sin, bhí stailc ollmhór múinteoirí West Virginia i bhFeabhra 2018. Mar chuid den ghníomh sin, dúnadh scoileanna i ngach ceann de 55 contae an stáit.

Cé gur ghlac ceannairí an cheardchumainn le tairiscint bhog an ghobharnóra, dhiúltaigh gnáthbhaill an cearchumainn leis. Lean siad leis an stailc mar thobstailc neamhdleathach go dtí gur ghéill rialtas an stáit dá n-éilimh uile.

Tar éis bhua na n-oibrithe i West Virginia, leathnaigh stailceanna na múinteoirí go Colorado, Kentucky, North Carolina, Arizona agus go gcathair Los Angeles i California. Baineadh arduithe tuarastail chomh mór le 20% amach.

Cé gur ceart eagla agus uafás a bheith orainn go léir faoi íomhánna de cumhacht nua na heite-dheise in áiteanna ar nós Charleston, níor cheart dúinn riamh dearmad a dhéanamh den chumhacht atá againn féin mar lucht oibre.

Léiriú soiléir dúinn ar an méid seo is ea stailceanna na múinteoirí. Dream il-eitneach, radacach den lucht oibre ag streachailt agus ag buachaint i dtroid fhíochmhar, agus uaireanta ag cur i gcoinne dlí, ar son éilimh leathna.

Ní bhaineann na gnímh seo le pá agus coinníollacha oibre amháin, ach leis an gcóras oideachas i gcoitinne agus cearta gach páiste oideachas d’ard-chaighdeán a fháil.

Is cúis iontais é, anuas air seo uilig, go bhfuil seo ag titim amach sna stáit dhearga, croílár na bPoblachtánach i ndeisceart agus in iarthar SAM.

Sa lá atá inniú ann, is gairmeacha amhail múinteoireachta agus, mar atá feicthe againn anseo in Éirinn, banaltrachta, atá lárnach sa streachailt aicmeach.

Earnálacha iad seo a bhaineann le hatáirgeadh seachas táirgiúlacht – an próiséas ina gcuirtear múineadh, cothú agus leigheas ar fhórsaí táirgiúla an gheilleagair ionas go gcoinneofaí an geilleagar sin sa tsiúil. Ina theannta sin, is suntasach go mbíonn níos mó mná ná fir ag obair sna hearnálacha seo.

Thairis aon ní, is earnálacha iad atá riachtanach don gheilleagar uile. Mura dtéann páistí ar scoil, bíonn ar a dtuismitheoirí fanacht sa bhaile chomh maith. Tá cumhacht nach beag ag baint lena leithéid de ghníomh.

Le droch-scéalta ar fud an domhain, is fiú dúinn cuimhneamh ar an gcumhacht atá againn le chéile. Na hoibrithe abú!

In ainneoin na ngealltanas atá tugtha ag rialtas Varadkar i dtaobh Bille Teanga a thabhairt isteach, is léir gur caint chun gaoithe atá sa mhéid sin anois go bhfuil olltoghcháin ar na mallaibh.  

Mhaígh an tAire Stáit Gaeltachta, Seán Kyne, go raibh sé intinn aige an dara céim a shárú i mí Eanáir i dtaobh an Bhille Teanga. Ach is cosúil go bhfuil tabhairt isteach an achta úd curtha ar athló arís mar gheall ar an toghchán seo, cé go raibh moill ocht mbliana air cheana féin.  

Ní hamháin é sin ach léirítear arís an fhaillí agus an naimhdeas glan ón státchóras don Ghaeilge sa chaoi is go bhfuil siad ag cur i gcoinne an achta seo.  

Mar shampla, dúirt an Taoiseach Leo Varadkar, agus é ag trácht ar cheann de na dualgaisí sa bhille, go mbeadh 20% d’fhostaíocht nua sa státseirbhís sainaithinte don Ghaeilge, “go mbeadh sé ‘cineál seafóideach’ duine a chur ó dhoras agus post a fhágáil folamh toisc gan aon Ghaeilge a bheith aige.”  

Tá sé soiléir go raibh an státchóras tar éis dul i bhfeidhm ar cheann an rialtais maidir le hiarmhairt an bhille úd.  Más rud é nach n-éiríonn leo an bille seo a scoir, déanfaidh siad a seacht ndícheall an bunús is mó de a bhaint is gur féidir. 

Tá Conradh na Gaeilge, Misneach agus eagraíochtaí Gaeilge eile le fada ag gníomhú lena leithéid de bhille teanga a thabhairt isteach, ní hamháin sa stát ó dheas ach sa stát ó thuaidh chomh maith.  

Cé go bhfuil gealltanas ann sa chómhmhargadh idir Sinn Féin, an DUP agus na páirtithe eile leis an bhféidearthacht go dtabharfaidh isteach Acht Gaeilge (a bhí geallta i gComhaontú Chill Rìmhinn chomh fada siar le 2006), beidh cath mór ann chun é seo a bhaint amach.

Tá sé soiléir le fada nach lucht cabhrach iad an rialtas ó dheas, go háirithe an státchóras, chuige seo ach oiread.

Caithfear brú leanúnach raidiciúil ón taobh amuigh den chóras, agus ón taobh istigh, a chur ar aon aos polaitiúil má theastaíonn uainn billí teanga stuama a bhaint amach.

Léiríonn an cás cúirte agus an scéal ar fad atá ag teacht amach as an Chipir le cúpla seachtain anuas nach bhfuil mórán athraithe go dlíthiúil agus go bhfuil an tseanmheon gránna céanna fós i réim i leith ban ar an oileán. 

Chuaigh an bean óg seo go dtí na póilíní in Ayia Napa le linn an tsamhraidh ag rá go ndearna dhá fhear déag éigniú droinge uirthi. 

Chaith an bhean uaireanta an chloig ag freagairt ceisteanna leis na póilíní agus ar dheireadh, faoi bhrú ó na póilíní céanna, dúirt sí gur chum sí an scéal ar fad. Cuireadh sa phríosún í dá bharr sin agus d’imigh na fir ar fad abhaile go dtí an Iosrael. 

Chaith an bhean Shasanach na míonna sa phríosún agus fios maith aici go bhféadadh na húdaráis sa Chipir pionós príosúin bliana agus fíneáil suas le €1,708 a ghearradh uirthi. Le linn na hama sin, ligeadh amach as an bpriosún í ach ní raibh cead aici dul abhaile; bhí uirthi fánach sa Chipir. 

Cúig mhí i ndiaidh na heachta, tugadh os comhair na cúirte í agus  gearradh pionós príosúin ceithre mhí uirthi. Cuireadh siar é ar feadh trí bliana ar dheireadh agus dúradh léi go raibh cead aici dul abhaile; nach deas sin. 

Tá sí ag dul abhaile le fadhbanna meabhairshláinte agus chaill sí amach ar tús cúrsa ollscoile a raibh sí le freastail air. 

Ní sheasann an scéal seo leis féin, ná baol air. Tá dráma ar Netflix faoi láthair darbh ainm Unbelievable.

Dráma bunaithe ar ionsaí a tharla sna Stáit Aontaithe i 2009. Chuaigh Marie Adler go dtí na póilíní le scéal éignithe agus i ndiaidh uaireanta an chloig ag freagairt ceisteanna dúirt sí nach raibh sí 100% cinnte a thuilleadh ar tharla an t-ionsaí. 

Thóg an stát Marie os comhair na cúirte agus bhí uirthi pionós a íoc as am na bpóilíní agus an stáit a chur amú. 

San fhíorshaol, agus sa dráma cúpla bliain i ndiaidh sin, tagann beirt chigire ar scéal an-cosúil le scéal Marie agus ar deireadh tagtar ar fhianaise go ndearnadh ionsaí ar Mharie agus gabhann an stát leithscéal léi.

Is iontach an rud é go bhfuil muid ag caint ar na heachtraí seo. Ach is léir go bhfuil muid ar fad ag éirí braon den chaint amháin. Tháinig an grúpa Network Against Violence Against Women le chéile le mná na hIosrael sa Chipir agus bhí agóid mhór acu taobh amuigh den teach cúirte. Maith iad! 

Tá roinnt den tuairim gur chóir baghcat a dhéanamh ar an Chipir ó thaobh na turasóireachta de, go dtí go bhfeabhsaíonn an córas “dlí agus cirt” acu.

Maith iad na daoine ar fad a sheasann i gcoinne ionsaithe uafásacha a tharlaíonn do dhaoine agus iad ag labhairt leis na póilíní mar gheall ar ionsaithe gnéis.

Nár tharla go leor dó anseo in Éirinn freisin? 

Ní gá ach smaoineamh ar an “Rugby Rape Trial” agus an cás cúirte i gCorcaigh nuair a úsáideadh fobhríste na mban mar fhianaise ina coinne, ag rá go raibh sí sa tóir ar rud éigin toisc go raibh thong á caitheamh aici. 

Léiríonn tráchtanna leithéidí Paddy Holohan go bhfuil meon contúirteach aineolach i leith ionsaithe gnéis coitianta go leor sa tír seo fós.

Ina phodchraoladh, maíonn Holohan, ar comhairleoir de chuid Shinn Féin é, go mbíonn mná agus cailíní óga ag bagairt fear le bréagchúisimh éignithe le dúmhál a chur orthu.

Cuireadh Holohan ar fhionraí de bharr an ráitis sin ach is fiú cuimhniú nach bhfuil fianaise ar bith leis. A mhalairt ar fad atá fíor.

De réir na bhfíricí ní fhaightear ach idir 2-6% de chúisimh éignithe sa tír seo a bheith gan bhunús agus cuirtear cásanna nach raibh na Gardaí ábalta go leor fianaise a bhailiú san áireamh leo sin.

Fíric i bhfad níos tromchúisí is ea an bhunfhíric nach dtéann ach níos lú n á 32% d’íospartaigh éignithe go dtí na Gardaí.

Léiríonn stáidéar de chuid an Ghréasá i n Éigeandála um Éigniú in 2015 go mbíonn an imní nach gcreidfí iad ar na cúiseanna is mó a chuireann bac ar na  híospartaigh a scéalta a insint

Tá na scéalta seo ar fad nasctha le chéile agus ní féidir neamhaird a dhéanamh dóibh a thuilleadh. Caithfidh muid seasamh le chéile, tacú le híospartaigh, agus athrú suntusach a éileamh de ghuth ard láidir.

Tá Theophilus Ndlovu, nó “Touché” mar b’fhearr aithne air le hordú díbeartha a fháil a cuirfidh an ruaig air Éire a fhágáil.

Tá cónaí air i gCathair na Gaillimhe le trí bhliain go leith anuas in ionad solathar díreach. Ón am ar tháinig sé anseo, tá curtha go mór aige le ceol, cultúr agus saol na cathrach.

Tá baint lárnach aige le Atmos Collective, dream atá le ceardlanna a reachtáil sa chathair mar chuid de Gaillimh 2020. Ní féidir le Theo a bheith bainteach leis, dár ndóigh, muna féidir leis fanacht anseo.

Iarrfaimid ar ár leantóirí agus ar dhuine ar bith eile an achainí thíos a shíniú le cabhrú le Theo fanacht sa tír.

Freisin, beidh imeacht ar siúl ar an Déardaoin 23 Eanáir sa Róisín Dubh le hairgead a bhailiú le cabhrú leis ó thaobh costais dlí de agus tá tuilleadh eolais faoi sin ar an leathanach Melting Pot Luck agus Open Mic Night at the Róisín Dubh.

Anuas air sin, is féidir leat do thacaíocht a léiriú leis an Taoiseach agus an Aire Charle Flanagan trí ríomhphost a sheoladh chucu ag charles.flanagan@oir.ie agus leo.varadkar@oir.ie.

Tá achainí gur féidir síniú anseo chomh maith.

Ba mhór an cabhair é sin ar fad!

Seo baile Theo. Cén fáth go gcaithfidh sé fágáil agus é i ndiaidh cur go mór leis an saol i nGaillimh ó bhog sé anseo?

Bhí cúpla seachtain chrua ag an Taoiseach Leo Varadkar agus an tAire Cirt Charlie Flanagan bocht. Ó d’fhógair siad go ndéanfar comóradh ar Chonstáblacht Ríoga na hÉireann, Póilíní Chathair Átha Cliath, agus na Dúchrónaigh, d’iompaigh sciar maith de phobal na hÉireann ina gcoinne.

Labhair maoir chathrach, comhairleoirí chontae, páirtithe polaitiúla, ceardchumainn agus an ghnáthdhuine amach mar gheall ar an maslú seo. Tá an chuma ar an scéal anois go bhfuil olltoghchán ar na bacáin agus go mbeidh an fhrithfhreagairt fheargach seo ón bpobal ar an gceist seo mar chuid lárnach de sin.

Bhí an t-athbhreithniúchas i ndiaidh dul rófhada. Is féidir bunús an scéal seo maidir leis an athbhreithniúchas in Éirinn le blianta beaga anuas a fheiceáil i gcuairt Bhanríon Shasana sa mbliain 2011. Nó, go deimhin, d’fhéadfaimis dul siar chomh fada leis an gcluiche rugbaí idir Éire agus Sasana i bPáirc an Chrócaigh sa mbliain 2007.

Sa dá chás, rinneadh iarracht normalú a dhéanamh ar an ngaol idir Éire agus Sasana. Is é sin le rá, go ndéanfar dearmad ar an eilifint sa seomra. Ligfí i ndearmad go raibh forghabháil fós á déanamh ag Sasana ar na Sé Chontae ó thuaidh.

Mar chuid den dioscúrsa seo, agus mar aon le seifteanna na n-athbhreithniúchóirí frith-phoblachtacha ag dul i bhfad siar, tosaíodh ar lúbadh níos déine a dhéanamh ar stair na hÉireann san fhichiú haois.

Cuireadh an polasaí seo i bhfeidhm ach go háirithe le linn de “deich mbliana na gcuimhneachán”, tréimhse a thosaigh i 2013 agus a mhairfidh go dtí 2023. Dúradh ar dtús gur chóir ómós a léiriú do na hÉireannaigh a throid ar son impireacht na Breataine sa Chéad Chogadh Domhanda.

Ina dhiaidh sin, rinneadh comóradh ar saighdiúirí na himpireachta céanna a chur Éirí Amach 1916 faoi chois. Dúradh go rabhamar “aibí” as seo a dhéanamh. D’éirigh le rialtas Fhine Gael ag an am an scéal a cheilt rud beag i measc chomóradh mhóir an stáit ar na hÓglaigh agus na comóradh éagsúla pobail a bhí ar bun.

Céard a d’athraigh an babhta seo agus iarracht á dhéanamh acu an RIC agus na Dúchrónaigh a chomóradh? Cúpla rud, ar a laghad.

Ar an gcéad dul síos, bhí dlisteanacht de shaghas éigin ag rialtas na Léinte Gorma i 2016. Toghadh iad arís i ndiaidh cúig bliana dóibh a bheith ag cur an mhilleáin ar Fhianna Fáil agus an ghéarchéim eacnamaíochta as na polasaithe nualiobrálacha uilig a bhí á gcur i bhfeidhm acu. Chomh maith leis sin, díríodh go leor feirge an tráth sin ar na fealltóirí i bPáirtí an Lucht Oibre.

Anois tá Fine Gael i rialtas mionlach ina n-aonar. Tá beagnach ceithre bliana caite acu, i lár “borradh eacnamaíochta”, le polasaithe a chur i bhfeidhm a leigheasfadh géirchéimeanna na gcóras tithíochta agus sláinte.

Is níos measa atá cúrsaí éirithe agus, lena chois sin, tagann scannal i ndiaidh scannail chun solais maidir le caimiléireacht árachais nó caiteachais i measc an pháirtí. Tá sciar maith den phobal dubh dóite d’Fhine Gael agus sotal a gceannairí.

Mar sin féin, tá cúrsaí stairiúla, cuimhne agus béaloidis ag baint le freasúracht an phobail i leith na Dúchrónaigh chomh maith. Tá cuimhne ag daoine i gceantair éagsúla ar na coireanna cogaidh a rinne na Dúchrónaigh le linn chogadh 1919-21. Bíodh sin ar a gcuid muintir féin nó ar bhailte, amhail Baile Brigín, agus cathracha ar nós Corcaigh, a dódh chun talaimh.

Tuigtear don phobal gur fórsa sceimhlitheoireachta a bhí sna Dúchrónaigh agus gur chuid den RIC a bhí iontu. Anuas ar sin, tuigtear gur ghlac an RIC féin páirt i gcuid mhaith den sceimhlitheoireacht chéanna, ainneoin iarrachtaí Flanagan an dallamullóg a chuir orainn trí ghnáth-fhórsa póilíneachta a ghlaoch orthu.

De bharr na cumhachta a bhfuil ag an bhfocal “Tan”, ligeadh i ndearmad, rud beag, na coireanna ina raibh an RIC páirteach le linn an naoú haois déag. Chuireadar Cogadh na nDeachúna faoi chois sna 1830í agus rinneadar díbirt ar tionóntaí as a gcuid tailte le linn an Drochshaoil sna 1840í.

Sna 1880í scaoil an fórsa a ngunnaí ar léirsitheoirí le linn Chogadh na Talún. Maidir le Póilíní Chathair Átha Cliath, is iadsan a bhris léirsiú na n-oibrithe ar Dhomhnach na Fola le linn Fhrithdhúnadh 1913, inar maraíodh beirt, agus inar gortaíodh na céadta.

Ainneoin iarrachtaí na bunaíochta an t-ábhar seo a dhéanamh “casta” agus “coimpléascach”, tá droim láimhe tugtha ag muintir na hÉireann don athbhreithniúchas gan srian ar dheireadh thiar thall. Agus is maith an rud é sin.

Is gá an comóradh seo a chur ar ceal go hiomlán anois.